ΑΠΟ ΧΑΝΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Ανησυχία, αλλά και ψυχραιμία Από: Γιώργος Κώνστας Δημοσιεύθηκε στις: 08-04-2013 12:07:29 Εφυγαν για την Κύπρο προσδοκώντας μία καλύτερη ζωή, ένα πιο αισιόδοξο εργασιακό μέλλον, όπως και χιλιάδες άλλοι νέοι Ελληνες πολίτες τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, πλέον βρίσκονται αντιμέτωποι με την επέκταση της κρίσης και στο μαρτυρικό νησί, που πλέον αντιμετωπίζει μία πολύ σκληρή πραγματικότητα. Οι αλλαγές στην καθημερινότητα, η αντιμετώπιση της κατάστασης από τους Κυπρίους, η στάση τους απέναντι στην Ε.Ε., το ευρώ και την Ελλάδα, είναι μερικά από τα ζητήματα πάνω στα οποία ζητήσαμε την άποψή τους. ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ: «Οι Κύπριοι ανησύχησαν, δεν πανικοβλήθηκαν» Περίεργες και πρωτόγνωρες καταστάσεις έζησε ο Χανιώτης Στέλιος Παπαντωνάκης που εργάζεται στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Πάφου τα τελευταία χρόνια. Εχοντας μία εμπειρία ετών από την καθημερινότητα της ζωής στο μαρτυρικό νησί, μάς μιλά για όσα έζησε το τελευταίο χρονικό διάστημα της κυπριακής κρίσης. • Περιέγραψέ μας την κατάσταση το διάστημα των δύο εβδομάδων που ήταν κλειστές οι Τράπεζες. Οι δικές σου συναλλαγές, αυτά που κουβέντιαζε ο κόσμος, τι ανησυχίες εξέφραζε, υπήρχε γενικότερη ψυχραιμία; Ηταν μία κατάσταση περίεργη. Μία αντίστοιχη κατάσταση είχα ζήσει και στην Ελλάδα πριν περίπου 20 χρόνια με τη μεγάλη απεργία των τραπεζικών. Αλλά τότε υπήρχαν άλλες ανάγκες. Εγώ καλώς ή κακώς έχω μάθει να κάνω τις συναλλαγές μου ηλεκτρονικά. Ενα Σάββατο διαπίστωσα ξαφνικά ότι δεν μπορούσα να πληρώσω τίποτα, δεν μπορούσα να μεταφέρω χρήματα ακόμα και σε λογαριασμούς μου στην ίδια Τράπεζα, όλα είχαν μπλοκαριστεί. Οι περισσότεροι εδώ είχαν έναν τρεχούμενο λογαριασμό και έναν δεύτερο στην ίδια Τράπεζα για να μπορείς να κάνεις online συναλλαγές με ασφάλεια. Ολα είχαν παγώσει… Τα ATM δούλευαν, αλλά αν ήθελα να κλείσω εισιτήριο με το αεροπλάνο; Η παραδοσιακή μέθοδος κοστίζει αρκετά παραπάνω. Αρχικά με το πρώτο άκουσμα περί κουρέματος όλοι αισθάνθηκαν αμήχανα, υπήρχαν πολλές ειδήσεις στο ράδιο αρβύλα, όπως δεν θα πειραχτούν οι τρεχούμενοι, οι μικροκαταθέτες κ.λπ. Αλλά όλα ίσχυαν το ίδιο, μάλιστα εμείς στο ΤΕ.ΠΑ.Κ., που γνωρίζουμε τα περί Ε.Ε. αρκετά καλά, παραξενευτήκαμε με το άκουσμα για κούρεμα σε κάτω από 100.000 ευρώ λογαριασμούς. Αυτό σήκωνε ακόμα και προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Ο κόσμος εδώ αντέδρασε λίγο περίεργα. Αυτά περί ουρών χιλιομέτρων στα ΑΤΜ δεν ισχύουν. Στην Τράπεζα Κύπρου υπήρξαν κάποιες ουρές μόνο όταν ανακοίνωσαν για το κούρεμα στην Τράπεζα Κύπρου τη δεύτερη εβδομάδα που ήταν κλειστές οι Τράπεζες. Στη Λαϊκή, όμως, υπήρξαν μεγάλες ουρές από την αρχή, οι οποίες μεγάλωσαν, όταν ανακοινώθηκε το πλαφόν στις αναλήψεις από τα ΑΤΜ της Λαϊκής, ενώ στην Κύπρου το όριο ανά ημέρα ήταν μεγαλύτερο. Σε κάποια υποκαταστήματα υπήρξαν ουρές και τις βραδινές ώρες, αλλά μόνο σε καταστήματα που υπήρχαν ακόμα χρήματα. Τα ΑΤΜ, όμως, τα τροφοδοτούσαν σε καθημερινή βάση. Μεμονωμένες κινήσεις πανικού υπήρξαν, αλλά δεν ήταν ο κανόνας. Ελλείψεις σε προϊόντα πρώτης ανάγκης δεν παρατήρησα. Αυτό που έμαθα είναι ότι υπήρχαν ευπαθή προϊόντα για εκτελωνισμό και παρέμεναν στις αποθήκες γιατί οι συναλλαγές έπρεπε να γίνουν με μετρητά. Πρόβλημα ρευστότητας υπήρχε στην αγορά. Ολος ο κόσμος ήταν σε μία κατάσταση αβεβαιότητας, κατηγορούσαν το πολιτικό σύστημα, το οποίο, όπως γίνεται παντού, οι ίδιοι το ανέδειξαν και το ψήφισαν. Οι περισσότεροι ηρέμησαν, όταν ανακοινώθηκε ότι παγώνουν τα πάντα στις εξοφλήσεις λογαριασμών και δανείων. Μισθοί δεν καταβάλλονταν. Πριν λίγες μέρες άρχισαν να πληρώνονται μισθοί και συντάξεις κυβερνητικών υπαλλήλων. Το παράδοξο είναι ότι έχουν παγώσει οι πληρωμές στα επιδόματα ανεργίας. Αρκετοί γνωστοί μου έχουν να λάβουν το σχετικό επίδομα από τον Ιανουάριο, δηλαδή επί τρεις μήνες, πώς θα ζήσουν αυτοί; Εδώ το επίδομα ανεργίας καταβάλλεται με κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό και για διάστημα μόνο έξι μηνών. Στον ιδιωτικό τομέα τα πράγματα είναι λίγο περίεργα. Πολλοί επιχειρηματίες την έχουν πατήσει, ειδικά όσοι είχαν μεγάλους λογαριασμούς στη Λαϊκή και στην Κύπρου. Αυτός που θα πληγεί με το κούρεμα είναι σαφώς ο ιδιωτικός τομέας. Υπάρχουν σημαντικές καθυστερήσεις σε μισθούς. Πώς θα γίνουν νέα ανοίγματα στην αγορά; Η ανεργία έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα για την Κύπρο. Το 2007 έπρεπε να προσπαθήσεις πολύ για να μη βρεις δουλειά, σήμερα είναι δύσκολα τα πράγματα. «ΚΑΠΟΙΟΣ ΚΕΡΔΙΖΕΙ - ΚΑΠΟΙΟΣ ΧΑΝΕΙ» • Αυτή τη στιγμή πώς βλέπουν οι Κύπριοι το κοντινό τους οικονομικό μέλλον; Ανησυχούν για απολύσεις, μείωση μισθών, φυγή καταθέσεων στο εξωτερικό; Οσοι γνώριζαν έχουν βγάλει τα χρήματά τους έξω, άλλωστε τα περί κουρέματος υπήρχαν στο τραπέζι κάποιων συζητήσεων εδώ και έναν χρόνο τουλάχιστον. Απολύσεις γίνονται, αλλά το συνηθισμένο και αυτό που συμβαίνει στα ξενοδοχεία είναι να προσλαμβάνουν εργαζομένους που στοιχίζουν φθηνότερα, από όπου και αν προέρχονται αυτοί. Υπάρχει και η άλλη πλευρά, που δεν θα την έλεγα εξαίρεση, όπου υπάρχει τμήμα του ιδιωτικού τομέα ο οποίος λειτουργεί όπως και πριν, ενώ μέρος από αυτόν έχει αυξήσει τις εμπορικές του δραστηριότητες. Αυτά είναι και τα παράδοξα της ελεύθερης αγοράς… Κάποιος κερδίζει, κάποιος χάνει. • Πώς διαπιστώνεις ότι εκφράζεται η οργή και η αγανάκτηση των Κυπρίων; Διαφορές και ομοιότητες με την κατάσταση στην Ελλάδα μετά το 2009; Εγιναν παραστάσεις διαμαρτυρίας στη Λευκωσία. Στην Πάφο νέκρα, στη Λεμεσό λίγα πράγματα. Φαντάσου να πήγαιναν 200.000 κόσμου έξω από το προεδρικό στη Λευκωσία. Δεν ξέρω, δεν είμαι σε καμία περίπτωση εναντίον της Ενωμένης Ευρώπης, αλλά μία βαθιά αντιδημοκρατική κίνηση, δηλαδή επιλέγουμε την Κύπρο για να την τιμωρήσουμε για παραδειγματισμό, εγώ δεν μπορώ να τη χωνέψω. Το κυπριακό τραπεζικό και πολιτικό σύστημα νοσούσε επί χρόνια, δεν ήταν μια υγιής κατάσταση, υπήρχε μια αλληλεγγύη στο κοινό τσιμπούσι. Τρώμε καλά στην υγειά σας και μεταξύ μας μόνο φραστικά βγάζουμε τις μεταξύ μας αντιπάθειες. Ομοιότητες με το 2009 δεν υπήρξαν. Πάντως εδώ η Αστυνομία δεν συμπεριφέρεται βίαια χωρίς λόγο, λειτουργεί διαφορετικά. Θα παραξενευτώ αν οι Κύπριοι βγουν για διαμαρτυρία και η Αστυνομία αντιδράσει με τον βίαιο τρόπο που αντέδρασε το καλοκαίρι του 2011 στην Ελλάδα. ΜΕΤΑΝΙΩΣΑΝ; • Οι Κύπριοι φαίνεται να έχουν μετανιώσει για την ένταξή τους στην Ε.Ε. και στο ευρώ; Εμφανίζονται προδομένοι από τη συμπεριφορά των Ευρωπαίων; Εμφανίζονται προδομένοι, οι περισσότεροι επιθυμούν επιστροφή στη λίρα, αλλά σε μία χώρα που δεν παράγει τίποτα και με τη βαριά της βιομηχανία, το τραπεζικό σύστημα, τραυματισμένη, τα πράγματα δυσκολεύουν. Οι περισσότεροι νέοι και αυτό το παρατηρώ στο ΤΕ.ΠΑ.Κ., θέλουν να φύγουν από την Κύπρο, μου λένε ότι εδώ δεν έχουν κανένα μέλλον. Ευτυχώς υπάρχουν και αρκετοί που θέλουν να παλέψουν στον τόπο τους. Πάντως οι αιτήσεις για συμμετοχή σε προγράμματα στο εξωτερικό, ακόμα και για απόκτηση εμπειρίας, είναι ο κανόνας στα τοπικά Πανεπιστήμια. Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ • Τι εκτιμούν αναφορικά με τη στάση της Ελλάδας; Αισθάνονται ότι ευθύνεται για το κούρεμα των ομολόγων, πολλά από τα οποία είχαν αγοράσει κυπριακές Τράπεζες; Οι περισσότεροι λένε ότι η μητέρα πατρίδα τους πούλησε. Κοίτα ανέκαθεν οι κυπριακές Τράπεζες αγόραζαν ελληνικά ομόλογα και κυρίως στην πρωτογενή αγορά. Δεν είμαι οικονομολόγος, αλλά εδώ η κατάσταση έχει ποικίλη ευθύνη και ευτυχώς ο κόσμος αρχίζει σιγά - σιγά να το αντιλαμβάνεται όπως εγώ το εκλαμβάνω σε συζητήσεις με απλό κόσμο μη πανεπιστημιακής μόρφωσης. Βλέπουν και οι ίδιοι ότι η κατάσταση με τις Τράπεζες χάλασε με ευθύνη των τοπικών παραγόντων και μετά ήρθαν οι Γερμανοί, όπως λένε, και εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση. • Γενικότερα για το μέλλον εκτιμούν ότι η Κύπρος θα αργήσει πολύ να επανέλθει στην οικονομική κατάσταση που ήταν πριν; Αυτό είναι σίγουρο και μακάρι να διαψευστώ. Υπήρχε μία δυσκολία από τα προηγούμενα χρόνια, ειδικότερα υπήρχε μία αυξανόμενη ανεργία και μία έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, οι ακάλυπτες επιταγές ειδικότερα στην Πάφο ήταν ο κανόνας και τώρα με τα νέα δεδομένα πώς θα γίνει η ανάκαμψη του ιδιωτικού τομέα; ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΟΤΑΚΗ: «Αρκετοί Ελληνες θέλουν να γυρίσουν πίσω» «Τον τελευταίο χρόνο όλοι μιλούσαν για μία κρίση που έρχεται», λέει η 28χρονη Χανιώτισσα Γεωργία Μοτάκη. Με σπουδές στο Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων του Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης μετακόμισε στη Λεμεσό Κύπρου τον Σεπτέμβριο του 2011 και εργάζεται στο μικροβιολογικό εργαστήριο ενός ιδιωτικού Νοσοκομείου. Είναι μία από τους χιλιάδες Ελληνες που εργάζονται τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο, αρκετοί εκ των οποίων όμως σκέπτονται πλέον να γυρίσουν πίσω. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ • Μίλησέ μας για την καθημερινότητά σου το χρονικό διάστημα που ήταν κλειστές οι Τράπεζες; Τι έβλεπες να συμβαίνει στην Κύπρο; Τις πρώτες ημέρες μετά την απόφαση του Eurogroup για φορολόγηση όλων των καταθέσεων υπήρξε μία γενικότερη αναστάτωση και οι περισσότεροι καταθέτες σχημάτιζαν ουρές στα ΑΤΜ για να κάνουν ανάληψη των χρημάτων τους. Το όριο για ανάληψη μετρητών παρέμεινε το ίδιο, όπως και πριν από το κλείσιμο των Τραπεζών. Μετά την καταψήφιση του αρχικού νομοσχεδίου από την κυπριακή Βουλή, οι πολίτες εφησύχασαν για κάποιες ημέρες, χωρίς όμως να είναι βέβαιοι για το τι επρόκειτο να γίνει τελικά με τις καταθέσεις των Τραπεζών. Μετά τις φήμες για το κλείσιμο της Λαϊκής Τράπεζας Κύπρου, οι πελάτες της άρχιζαν να σχηματίζουν μεγάλες ουρές στα ΑΤΜ, ενώ ταυτόχρονα το ημερήσιο όριο αναλήψεων ολοένα και μειωνόταν. Το ίδιο συνέβη, σε μικρότερο βαθμό και με την Τράπεζα Κύπρου. Υπήρξαν περιπτώσεις που κάποιοι αδυνατούσαν να εξυπηρετηθούν είτε λόγω προβλήματος στο τραπεζικό σύστημα είτε λόγω έλλειψης ρευστού. Ούσα κι εγώ πελάτισσα της Λαϊκής Τράπεζας χρειάστηκε να περιμένω έως και μία ώρα σε ουρά και ταυτόχρονα παρατηρούσα ότι όλοι διατηρούσαν την υπομονή και την ψυχραιμία τους. Ελάχιστες επιχειρήσεις σταμάτησαν να δέχονται πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες και γενικά δεν είχα κάποιο πρόβλημα με τις συναλλαγές μου. Το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετώπισαν οι επιχειρήσεις εφόσον οι επιταγές δεν μπορούσαν να εξαργυρωθούν και δεν εκτελούνταν διαδικτυακές συναλλαγές. Κατά την περίοδο αυτή ο κόσμος περίμενε την τελική απόφαση και αυτό δημιουργούσε ανησυχία. • Αυτή τη στιγμή πώς βλέπεις να διαγράφεται το κοντινό μέλλον της Κύπρου και των κατοίκων της; Το κοντινό μέλλον διαγράφεται, δυστυχώς, για όλους τους κατοίκους του νησιού δυσοίωνο. Εδώ και έναν χρόνο όλοι μιλούσαν για 'μία κρίση που έρχεται', χωρίς όμως να υπάρξουν κάποια δραστικά μέτρα που θα την απέτρεπαν. Οσον αφορά στον ιδιωτικό τομέα, οι πρώτες απολύσεις και μειώσεις μισθών έχουν ήδη γίνει, σε πολλούς υπαλλήλους αυξήθηκαν τα ωράρια εργασίας, με ταυτόχρονη μείωση αποδοχών, χωρίς καν να έχουν ψηφιστεί σχετικά νομοσχέδια. Δεν έλειψαν και οι περιπτώσεις εκμετάλλευσης εργαζομένων, που με πρόσχημα την κατάσταση στις Τράπεζες, είδαν τις αποδοχές του μήνα Μαρτίου να περικόπτονται χωρίς προηγούμενη ενημέρωση. Οσον αφορά τον δημόσιο τομέα, τα μέτρα που θα ληφθούν είναι ήδη γνωστά (μειώσεις μισθών, κατάργηση 13ου μισθού, πιθανές απολύσεις). Τέλος, πολλές ιδιωτικές επιχειρήσεις και ειδικότερα αυτές που συνεργαζόντουσαν με τη Λαϊκή Τράπεζα, αντιμετωπίζουν άμεσο κίνδυνο χρεοκοπίας, αφού δεν διαθέτουν πλέον τα κεφάλαια ούτε καν για τις καθημερινές τους συναλλαγές. Η φυγή καταθέσεων στο εξωτερικό προς το παρόν έχει αποτραπεί με τα περιοριστικά μέτρα στη διακίνηση κεφαλαίων, χώρις όμως ο κίνδυνος να έχει πλήρως εξαλειφθεί. Στην Κύπρο δεν υπάρχει το φαινόμενο της απεργίας ως μέσο διαμαρτυρίας στην οικονομική κατάσταση. Γενικά οι διαδηλώσεις και οι απεργίες είναι ελάχιστες. Πραγματικά ήταν εντυπωσιακό το γεγονός ότι κατά το άνοιγμα των Τραπεζών οι Κύπριοι δεν δημιούργησαν επεισόδια και η συμπεριφορά τους ήταν πολύ ήρεμη. Πιστεύω ότι όταν συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του προβλήματος, η αντίδρασή τους θα είναι διαφορετική. ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩ • Βλέπεις να το έχουν μετανιώσει που εντάχθηκαν στην Ε.Ε. και στο ευρώ; Οι Κύπριοι πιστεύουν ότι θα ήταν προτιμότερο να μην είχαν ενταχθεί στην Ευρωζώνη γιατί θεωρούν ότι η κυπριακή λίρα ήταν ένα ισχυρό νόμισμα. Μετά την κατάργηση της λίρας η ζωή έγινε ακριβότερη. Παρόλα αυτά θεωρούν πλέον ότι δεν πρέπει να φύγουν από την Ευρωζώνη για προφανείς λόγους. Οσον αφορά στη στάση των Ευρωπαίων, θεωρούν ότι όλα αυτά έγιναν για την εξυπηρέτηση κάποιων άλλων συμφερόντων, οικονομικών και μη (εκμετάλλευση ορυκτού πλούτου, γεωστρατηγική θέση, φορολογικός παράδεισος, κατεχόμενα) και επίσης ότι ήταν ένας τρόπος για να ελέγξουν τις ρώσικες καταθέσεις και κατά συνέπεια να απομακρύνουν τους Ρώσους από το νησί. • Αναφορικά με τη στάση της Ελλάδας και των Ελλήνων είναι ικανοποιημένοι; Οι Κύπριοι γνωρίζουν την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα τα τελευταία 3 χρόνια και σίγουρα θεωρούν ότι η οικονομία της Κύπρου έχει επηρεαστεί από την ελληνική κρίση. Πιστεύουν ότι η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να στηρίξει την αντίστοιχη κυπριακή περισσότερο κατά τις συνεδριάσεις του Eurogroup για πιο ήπια μέτρα. Ωστόσο, δεν πιστεύουν ότι η Ελλάδα φέρει ευθύνη για το κούρεμα (PSI) των ελληνικών ομολόγων, αλλά ότι την κύρια ευθύνη την έχει η προηγούμενη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας που επέτρεψε την αγορά και το κούρεμα καθώς και οι προηγούμενες διοικήσεις των 2 μεγάλων Τραπεζών (Λαϊκή και Κύπρου) και της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου. ΘΑ ΑΡΓΗΣΕΙ Η ΑΝΑΚΑΜΨΗ • Το γενικό κλίμα φαίνεται να είναι απαισιόδοξο για την πορεία της χώρας και στο μακρινό μέλλον; Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η οικονομία θα αργήσει να ανακάμψει και κατά συνέπεια η Κύπρος θα αργήσει να επανέλθει στα επίπεδα προ της κρίσης. Η απόφαση για κούρεμα των καταθέσεων ήταν αντίστοιχη με την οικονομική καταστροφή μετά την εισβολή στο νησί το 1974. Η μόνη τους ελπίδα παραμένει η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, που όμως θα αργήσει πολλά χρόνια και το πιθανότερο είναι ότι όλα τα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του χρέους. Επίσης, έχασαν σε μία μέρα τη μία από τις 2 βασικές πηγές εσόδων που ήταν ο χρηματοπιστωτικός τομέας στον οποίο απασχολούταν μεγάλο μέρος των πολιτών. Οσον αναφορά το άμεσο μέλλον ελπίζουν στην παραμονή των Ρώσων επενδυτών στο νησί κάτι που θα βοηθήσει στις εσωτερικές συναλλαγές, θα διατηρήσει πολλές επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας και θα αυξήσει τα έσοδα του κράτους. ΥΠΕΡΒΟΛΕΣ • Και κάτι τελευταίο που θέλεις να συμπληρώσεις εσύ; Επειδή παρακολουθώ τον ελληνικό Τύπο, διαπίστωσα ότι ο τρόπος που τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. παρουσίαζαν την κατάσταση στην Κύπρο τις 2 εβδομάδες που ήταν κλειστές οι Τράπεζες ήταν υπερβολικός και σε ορισμένες περιπτώσεις αναληθής. Δεν υπήρξαν καθόλου ελλείψεις σε αγαθά, ενώ τα καταστήματα τροφίμων, τα πρατήρια βενζίνης και τα φαρμακεία δεχόντουσαν κάρτες για τις συναλλαγές. Είμαι σίγουρη ότι οι Κύπριοι θα στηρίξουν ο ένας τον άλλο και θα προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν την κρίση αξιοπρεπώς. Οι περισσότεροι Ελληνες και ειδικότερα οι νέοι, που ήρθαν στην Κύπρο τα τελευταία 2 χρόνια, σκέφτονται πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο να επιστρέψουν άμεσα στην Ελλάδα ή να αναζητήσουν εργασία σε άλλες χώρες.