Τρίτη 28 Μαρτίου 2017

ΜΙΑ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

Τόποι μαρτυρίου και μνήμες

Kάθε χωριό και μία ιστορία, ένα μνημείο, πολλές αφηγήσεις και γραπτά για μάχες, σφαγές, ξεσηκωμούς… Μπορεί να έχουν περάσει σχεδόν 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821 και σχεδόν 104 από την Ενωση με την Ελλάδα, ωστόσο μικρά και μεγάλα γεγονότα έχουν καταγραφεί από τους ιστορικούς και ερευνητές. Ορισμένα από τα γεγονότα αυτά της τοπικής ιστορίας, που δυστυχώς για πολύ κόσμο δεν είναι γνωστά, παρουσιάζουμε μέσα από το σημερινό επετειακό μας αφιέρωμα.

ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΣΠΛΑΝΤΖΙΑΣ: Εκεί που μαρτύρησε ο Μελχισεδέκ
Η Σπλάντζια και ο Πλάτανος της συνδέθηκαν με τον απαγχονισμό του Επισκόπου Κισάμου Μελχισεδέκ Δεσποτάκη και του ιεροδιάκονου Καλλίνικου τον Μάιο του 1821. Εχοντας πληροφορίες ότι ο Μελχισεδέκ συμμετείχε στη Φιλική Εταιρεία και φοβούμενοι ότι η επανάσταση θα ξεκινούσε και στην Κρήτη μετά την ηπειρωτική Ελλάδα, οι Τούρκοι έστησαν παγίδα στον επίσκοπο.
«Οι Τούρκοι κάλεσαν στα Χανιά τον Μελχισεδέκ που είχε έδρα την Επισκοπή Κισάμου και τον ιεροδιάκονό του Καλλίνικο γιατί δήθεν είχαν διάφορα θέματα να συζητήσουν. Η πρόθεση δεν ήταν τόσο… ευγενής. Αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν και να τον εξευτελίσουν. Τον περιέφεραν στους δρόμους ημίγυμνο, βρίζοντάς τον και ξεριζώνοντας τις τρίχες από τη γενειάδα του. Τον κρέμασαν στον Πλάτανο μαζί και τον ιεροδιάκονο Καλλίνικο και ήταν τόσο το μένος τους που του έβγαλαν τα μάτια, περιέφεραν το σώμα του στα σοκάκια και το πέταξαν έξω από τα τείχη κάνοντάς το βορά στα σκυλιά» μας λέει η εκπαιδευτικός Βασιλική Πρασάκη  που αναζήτησε στοιχεία για την ιστορία της πλατείας στo πλαίσιo εκπαιδευτικού προγράμματος. Ο πλάτανος της Σπλάντζιας ήταν το κέντρο της πόλης των Χανίων επί τουρκοκρατίας. Στο κιόσκι της πλατείας μπέηδες και αγάδες έπιναν τον καφέ τους, ενώ η πλατεία είχε πολλά λουλούδια, ήταν πάντα όμορφη και αποτελούσε το “στέκι” των Τούρκων της εποχής.
Περισσότερα στοιχεία δίνουν στα βιβλία τους για τα Χανιά οι Μιχάλης Ανδριανάκης και Αντώνης Καλογήρου, ο Μιχάλης Γρηγοράκης στο “Τα Χανιά όπως τα είδαν οι ξένοι”, αλλά και η Μάρω Δούκα στα βιβλία της.

ΑΣΦΕΝΤΗΛΙΑΝΑ ΣΕΛΙΝΟΥ: Η σφαγή στο ρυάκι της Σησαμιάς
Δεκάδες οι σφαγές από τους Τούρκους και τους γενίτσαρους στο Σέλινο που ήταν από τις περιοχές που είχε δεινοπαθήσει περισσότερο από τους κατακτηκτές. Ο ιστοριοδίφης Ευτύχης Κορκίδης έχει μελετήσει την ιστορία της περιοχής, έχει καταγράψει πλούσια ιστορικά στοιχεία που κατά καιρούς τα έχει αποκαλύψει μέσα από τις σελίδες των “Χ.Ν.”
Πέρα από τις σφαγές στους Κοπετούς, στο Κακοδίκι, στον Αζωγυρέ και στον Σέμπρωνα αλλά και τις αντεκδικήσεις από τους επαναστάτες ο κ. Κορκίδης κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη σφαγή στα Ασφεντουλιανά από τους  Τούρκους που είχανε επικεφαλής τους “Καούρηδες” μια οικογένεια από τον Αζωγυρέ.
Όπως μας λέει ο κ. Κορκίδης στην επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι του χωριού Αζωγυρέ εκστράτευσαν εναντίων των χριστιανών των Ασφεντηλιανών. Στην αρχή ζήτησαν τους άντρες του χωριού δήθεν για αγγαρεία. Οσοι αντιλήφθηκαν τις προθέσεις τους έφυγαν μακριά. Δεν ήταν τυχεροί όμως 12 άντρες που αφού κρατήθηκαν για 7 ημέρες οδηγήθηκαν στο ρυάκι της Σησαμιάς. Εκεί ορισμένοι εκ των 12 προσπάθησαν να ξεφύγουν αντιλαμβανόμενοι ότι οι Τούρκοι είχαν  κακούς σκοπούς. Αυτούς οι  Οθωμανοί τους τουφέκισαν, ενώ τους υπόλοιπους τους έσφαξαν στο ρυάκι. Στη συνέχεια οι Τούρκοι έστρεψαν την οργή τους σε βάρος των οικογενειών των Ασφεντηλιανών. «Η σφαγή των Ασφεντηλιανών είναι μια από τις σφαγές που διέπραξαν οι Καούρηδες στο Σέλινο. Παρόμοιες αποτρόπαιες πράξεις (όπως η σφαγή των Φούμηδων στο Κακοδίκι) την ίδια εποχή, τόνωσε το επαναστατικό φρόνημα των Ρωμιών. Οι Χαΐνηδες όπως ονομάστηκαν προεπαναστατικά, περνούσαν από λεπίδι κάθε κατακτητική αδικία. Οι Θοδωράκηδες, οι Τσισκιανοί, οι Μπογιατζήδες, οι Καλαϊτζάκηδες, οι Παπαδογιάννηδες, οι Πρωτοπαπάδες, οι Γιωργιάκοι, οι Κουμήδες, οι Κασέλοι, οι Κατσιγάρηδες, οι Κοντολέοι, οι Κριάρηδες, οι Μπασιάδες, οι Κορκίδηδες, οι Φούμηδες, είναι μερικοί απ΄ τους εκατοντάδες των Σελινιωτών χαΐνηδων, που έχουν ανδραγαθήσει, μεμονωμένα ή και ομαδικά, την εποχή εκείνη. Το Αγερινιώτικο Φαράγγι και η άγρια Μαδάρα ήταν το καταφύγιο των κατατρεγμένων, αλλά και το αρματολίκι του Ανατολικού Σελίνου, κατά τον μεγάλο ξεσηκωμό. Αλλά και στην υπόλοιπη επαρχία, κατέφευγαν σε απρόσιτες και ασφαλείς θέσεις, σε κρύπτες ή και σε ομαδικές αναχωρήσεις στην στερεά ή στη νησιωτική  Ελλάδα, αν το απαιτούσαν οι περιστάσεις, προκειμένου να σωθούν από την οργή, τη “μάνητα” των Τούρκων. Οι Τούρκοι γνώριζαν πολύ καλά ότι τίποτα δεν θα έμενε ατιμώρητο. Ο Καούρης όση πολεμική δεινότητα και αγριότητα και αν διέθετε, δεν κατάφερε να κάμψει στο ελάχιστο την επαναστατική ορμή των Ρωμιών του Σελίνου, οι οποίοι παρά την εξαθλίωσή τους, ένωσαν τα επαναστατικά μπαϊράκια τους, με την επαναστατική σημαία της λεφτεριάς».

ΚΡΥΟΝΕΡΙΔΑ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ: Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι του σπηλαίου
«Αύγουστος 1821. Ο τούρκικος στρατός με αρχηγούς τους Ρεσίτ και Οσμάν πασάδες, είχαν κιόλας μπει στα χωριά του Αποκόρωνα σπέρνοντας την καταστροφή και τον θάνατο. Οταν φτάνουν στον Βαφέ τον βρίσκουν έρημο. Οι άντρες είχαν ασφαλίσει τα γυναικόπαιδα και είχαν πάρει τα βουνά. Από εκεί θα δουν τις φωτιές να λαμπαδιάζουν και να καταστρέφουν τις περιουσίες τους και από εκεί θα ακούσουν τις κραυγές και τους θρήνους των ανήμπορων γερόντων πριν τους σωπάσει το μαχαίρι. Και το χειρότερο από εκεί θα ζήσουν την αγωνία για την τύχη των οικογενειών τους που οι Τούρκοι δεν άργησαν να ανακαλύψουν την κρυψώνα τους, την Κρυονερίδα».
Με αυτά τα λόγια ο δάσκαλος και λογοτέχνης Βαγγέλης Κακατσάκης περιέγραφε το 2001 στην ομιλία του για τη συμπλήρωση 180 χρόνων από το Ολοκαύτωμα της Κρυονερίδας τα δραματικά γεγονότα που είχαν σημειωθεί εκείνο τον Αύγουστο στο Βαφέ Αποκορώνου.
Τις ίδιες δραματικές στιγμές περιγράφει με γλαφυρότητα η ιστορικός Ευμορφία Βαγιάκη – Μπουντουράκη στο βιβλίο της για τον Βαφέ, μεταφέροντας τη ζώσα παράδοση και τις διάφορες εκδοχές που οδήγησαν στη μαζική θανάτωση τους κατοίκους του χωριού: Οι χωριανοί βρήκαν καταφύγιο στην Κρυονερίδα. Οι Τούρκοι πήραν έναν γέρο τυφλό που είχε μείνει στο χωριό και προχωρούσαν στο Λαγγό. Κάποια στιγμή ο γέρος άκουσε κλάματα μικρού παιδιού. Κατάλαβε πως εκεί κρύβονταν οι συγχωριανοί του κι άρχισε να τραγουδά: «Κρύψε μάνα το παιδί σου να μη χάσεις τη ζωή σου». Η μάνα που άκουσε τη συμβουλή του γέρου απάντησε: «Δεν το κρύβω το παιδί μου κι ας τη χάσω τη ζωή μου». Οι Τούρκοι πιέζοντας τον γέρο επανέλαβε το τραγούδι κι έτσι εντόπισαν από που έρχεται η φωνή…
Ο πρώτος Τούρκος που επιχείρησε να πλησιάσει το σπήλαιο έπεσε νεκρός από τους πυροβολισμούς 7 οπλοφόρων χριστιανών που βρίσκονταν μέσα σε αυτό και φύλαγαν τα γυναικόπαιδα.
Οι Τούρκοι δεν πλησίασαν ξανά. Επέλεξαν να πολιορκήσουν το σπήλαιο επί ημέρες καλώντας -χωρίς αποτέλεσμα- τους χριστιανούς να παραδοθούν.
Οι “ελεύθεροι πολιορκημένοι” της Κρυονερίδας, όπως εύστοχα τους χαρακτηρίζει ο Βαγγέλης Κακατσάκης, είχαν πάρει την απόφασή τους.
Η κα Βαγιάκη – Μπουντουράκη σημειώνει σχετικά: «Οι Τούρκοι ύστερα από πολιορκία 3 ημερών μάζεψαν στο στόμιο της Σπηλιάς ξύλα, κατσίγαρους, θειάφι κι άλλες εύφλεκτες ύλες και αφού έβαλαν φωτιά προκάλεσαν τον θάνατο από ασφυξία σε 130 γυναικόπαιδα. Μόνο 6 σώθηκαν που έφυγαν κρυφά το προηγούμενο βράδυ…
Ο μαρτυρικός θάνατος των 130 Βαφειανών θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη των επιζώντων και θα σφραγίσει την πολύπαθη αλλά περήφανη ιστορία του τόπου.
Χαρακτηριστικά τα λόγια που έχουν χαραχθεί πάνω στο κοινοτάφιο που βρίσκεται στην είσοδο του Σπηλαίου της Κρυονερίδας:
“Ως φοβερός ο τόπος ούτος 
ουκ εστήν ούτος
αλλά η πύλη της αθανασίας” 
Οι μετέπειτα γενιές συνεχίζουν μέχρι σήμερα να τιμούν τη θυσία των ελεύθερων πολιορκημένων της μαρτυρικής σπηλιάς της Κρυονερίδας.
Να σημειώσουμε τέλος ότι η διαμόρφωση του περιβάλλοντα χώρου και το κοινοτάφιο έγιναν με έξοδα του του αποβιώσαντος στην Αμερική Βαφιανού Σταύρου Ι. Σαρτζετάκη.

ΘΥΜΙΑΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑ: Εκεί που άνθισε η λεφτεριά 
Η επανάσταση στην Κρήτη άργησε να ξεκινήσει, σε σύγκριση με την Ηπειρωτική Ελλάδα για μια σειρά από αντικειμενικές αιτίες. Ομως ο πόθος για τη λευτεριά ήταν ανεξάντλητος παρά τις κατά καιρούς αποτυχημένες επαναστάσεις των Κρητικών και των σκληρών αντιποίνων.
Η έναρξη της επανάστασης στην Κρήτη σηματοδοτείται με την συγκέντρωση αντιπροσώπων από όλη της Κρήτης στις 29 Μαΐου του 1821 στο εκκλησάκι της Θυμιανής Παναγιάς στα Σφακιά. Όπως μας εξηγεί ο ιστορικός ερευνητής Δημήτρης Νικολακάκης που έχει πραγματοποιήσει ομιλίες αναφορικά με τη συγκεκριμένη επανάσταση «στο μικρό και γραφικό εκκλησάκι της Παναγιάς της Θυμιανής στου Κομητάδες Σφακίων συγκεντρώθηκαν αντιπρόσωποι από όλες σχεδόν τις επαρχίες της Κρήτης και με μια φωνή αποφάσισαν να αρχίσουν τον αγώνα εναντίον του δυνάστη. Ο πόθος για την ελευθερία ήταν έντονος και η επιθυμία τόσο ακατανίκητη, ώστε τις στιγμές εκείνες υποχώρησε ο “ορθός λόγος” και ο “ρεαλισμός” και έτσι η σκληρή πραγματικότητα δεν στάθηκε ικανή να εμποδίσει τους ηρωικούς προγόνους μας να αρχίσουν τον αγώνα ο οποίος είχε ήδη φουντώσει στην άλλη Ελλάδα, τη Ρούμελη, το Μωριά και τα νησιά. Οι αντιπρόσωποι των επαρχιών ίδρυσαν την Κεντρική Επιτροπή (ένα είδος επαναστατικής κυβέρνησης) και “χρέωσαν” στους οπλαρχηγούς τα μέρη όπου ο καθένας τους θα δρούσε. Παράλληλα ζήτησαν βοήθεια από την Κυρίως Ελλάδα που όμως ποτέ δεν έφτασε. Ετσι με, εράνους μάζεψαν ένα ποσό, με το οποίο αγόρασαν όπλα και πολεμοφόδια από τα ελληνικά νησιά και τη Μάλτα. Ξεκίκνησαν έναν αγώνα που κράτησε 10 ολόκληρα χρόνια και ο οποίος λόγω των μεγάλων επιτυχιών των επαναστατών έφερε σε δύσκολη θέση τον Σουλτάνο».
Τα αποτελέσματα της επανάστασης στην Κρήτη δεν ήταν ανάλογα με την ηπειρωτική Ελλάδα. Το 1825 με την εισβολή των Τουρκοαιγυπτίων οι επαναστάτες υποχώρησαν. Το νησί δεν εντάχθηκε στον εθνικό κορμό και χρειάσθηκαν πολλές ακόμα επαναστάσεις μέχρι την αυτονομία του 1897 και την ένωση με την Ελλάδα το 1913.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου