https://www.haniotika-nea.gr/mia-diaforetiki-matia-sto-sfakiano-spiti/

 Ο Νοέμβρης της ελιάς και του λαδιού

Νοέμβρης είναι ο μήνας της ελιάς και του ελαιολάδου, η εποχή που τα λιόφυτα γεμίζουν κόσμο και δίπλα στο κυρίαρχο άλλα και μονότονο ” αγκομαχητό” της μηχανής και των ραβδιστικών ακούγονται προσταγές, παρακαλετά, γέλια και φωνές στα Ελληνικά, στα Αλβανικά, στα Αραβικά και στα Βουλγάρικα, με μια μικρή “εσάνς” Αγγλικών.

Οι πιο παλιοί δεν θυμούνται ποτέ το μάζεμα της ελιάς να γίνονταν με “κοντομάνικο” στα μέσα του μήνα, ούτε το λάδι να έχει αποκτήσει χρηματιστηριακή αξία. Διηγούνται πάλι τις ιστορίες για την εποχή που το μάζεμα γίνονταν με τα χέρια ή τα χτένια και τα μακριά ξύλα για τις ψηλές φούντες, που η μεταφορά του “χρυσού καρπού” γίνονταν με το γάιδαρο, που το λάδι φυλάσσονταν στα πιθάρια. Οι δε νεότεροι αντιλαμβάνονται τη γλυκιά αίσθηση του να δουλεύεις στην ύπαιθρο, μέσα στους ελαιώνες παράλληλα όμως νιώθουν στα κόκαλα και στις αρθρώσεις τους τους πόνους της απαιτητικής και εντατικής χειρωνακτικής εργασίας.
Γιατί για την Κρήτη ο Νοέμβρης ήταν πάντα ο μήνας του λιομαζώματος και της ευκαιρίας για συνάθροιση της οικογένειας όχι μπροστά σε ένα μεγάλο τραπέζι, σε μια χαρά ή σε μια λύπη, αλλά πάνω από πατανίες, γύρω από ελιές δύριζες και μουρελάκια νεόφυτα.
Και θα ακολουθήσει η αγωνία για την ποσότητα και την ποιότητα του λαδιού και οι προετοιμασίες για την φροντίδα του ελαιώνα ώστε τη νέα χρονιά να πάει ακόμα καλύτερα η ελαιοσυλλογή, να έχουμε “βεντέμα”, να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στην οργιώδη ακρίβεια, στις αυξημένες απαιτήσεις της Εφορίας, στα διαρκώς μεταβαλλόμενο προς τα πάνω κόστος ζωής.
Γιατί για την Κρητικιά και τον Κρητικό, κατ’ επάγγελμα αγρότη ή απλό παραγωγό, τον κάτοικο του χωριού ή κάποιας εκ των μεγαλουπόλεων της χώρας, ο Νοέμβρης θα είναι πάντα ο μήνας της ελιάς. Έτσι έμαθε από τους παλιούς, έτσι το ζει σήμερα και κάπως έτσι θα το αφήσει στους απογόνους του…