ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟ ΚΑΡΝΑΓΙΟ ΤΟΥ ΕΝΕΤΙΚΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Τεχνίτες της θάλασσας... Από: Γιώργος Κώνστας Δημοσιεύθηκε στις: 13-07-2013 12:11:18 Χέρια χαραγμένα από τη δουλειά, πρόσωπα σκασμένα από τον ήλιο, όμως, τα μάτια ζωηρά, το μυαλό ξυράφι και οι αναμνήσεις ζωντανές. Στο παλιό καρνάγιο των Χανίων, το μεγαλύτερο της Κρήτης, ελάχιστα πράγματα θυμίζουν τη ναυπηγική τέχνη που για χρόνια ευδοκίμησε στην περιοχή πριν εγκαταλειφθεί τα τελευταία χρόνια. Συνοδοί μας σε ένα ταξίδι στο παρελθόν δύο παλιοί ναυπηγοί ο Γιώργος Παριωτάκης και ο Χάρης Ξυφανταράκης με πολλά χρόνια δουλειάς στο καρνάγιο των Χανίων. Kαραβομαραγκός από... κούνια ο κ. Γιώργος Παριωτάκης καθώς ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα και του παππού του που δούλεψαν μια ζωή στο καρνάγιο των Χανίων. «Από το 1970 με τον παππού μου μέχρι το 2000 που συνταξιοδοτήθηκα, η οικογένειά μου έζησε και δούλεψε σε αυτό τον χώρο», μας λέει, δείχνοντάς μας ό,τι απέμεινε από το παλιό καρνάγιο δίπλα στη Φορτέτζα. Με κοντά παντελονάκια θυμάται τον εαυτό του να πιάνει δουλειά ως καραβομαραγκός. «Δεν ήμουν των... γραμμάτων. Ετσι, λοιπόν, έπιασα δουλειά στο καρνάγιο», θυμάται ο 80χρονος σήμερα Χανιώτης. Μια ζωή αναμνήσεις, που ξεκινούν από την εποχή της ναζιστικής κατοχής. «Μας επίταξαν οι Γερμανοί και κάναμε επιδιορθώσεις στα σκάφη τους. To καρνάγιο λειτούργησε και πάλι κανονικά και όχι για στρατιωτικούς σκοπούς μετά τον πόλεμο. Τότε είχαμε και δεύτερο χώρο για την κατασκευή σκαφών στη Νέα Χώρα. Είχαμε πολλή δουλειά τότε γιατί ήταν το σχέδιο 'Μάρσαλ' και όλοι οι ψαράδες έπαιρναν δάνεια από την Αγροτική Τράπεζα και έφτιαχναν σκάφη. Καρνάγια υπήρχαν και στην άλλη Κρήτη, αλλά κανένα δεν είχε τις δικές μας ικανότητες. Μέχρι και 4 σκάφη δουλεύαμε ταυτόχρονα», θυμάται ο συνομιλητής μας. Η δουλειά του καραβομαραγκού δεν είχε ποτέ πολλά λεφτά, λένε οι παλιοί, ειδικά γι’ αυτούς που ήταν συνεπείς στη δουλειά τους. «Οι χειρωνακτικές εργασίες δεν αφήνουν ποτέ χρήματα. Ειδικά αν δουλεύεις και τίμια όπως εμείς. Δεν υπάρχει κανείς ποτέ που να έφυγε δυσαρεστημένος από εδώ. Γι’ αυτό και δεν βγάλαμε λεφτά πολλά ποτέ». Το επάγγελμα άρχισε να 'φθίνει' όταν βγήκαν μαζικά τα πλαστικά σκάφη. «Αυτό έγινε στις αρχές του ’80. Tα πλαστικά κυριάρχησαν και τα ξύλινα περιορίστηκαν πολύ. Δεν θέλει πολλή συντήρηση το πλαστικό. Αλλά δεν είναι τόσο όμορφο όσο το ξύλινο και δεν πλέει τόσο καλά όσο το σκάφος από ξύλο που υπερέχει σε όλους τους τομείς». ΑΞΕΧΑΣΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ Μία αξέχαστη δουλειά για τον κ. Παριωτάκη ήταν η κατασκευή του σαντορινιού σκάφους. Ενός τουριστικού πλοίου, μήκους 23 μ., που χρησιμοποιείται ακόμα για ημερήσιες κρουαζιέρες από τη Θήρα στην Καμένη. «Εχει το όνομα 'Πήγασος' και είναι καταπληκτικό σκάφος. Ενα από τα καλύτερα που κατασκευάσαμε στην εποχή μας», λέει ο κ. Γιώργος. ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ «Ο πατέρας μου ήταν καραβομαραγκός και όταν 'σκάρωνε' τίποτα μικρά βαρκάκια και εγώ ήμουν 8 - 10 ετών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 τον παρακολουθούσα. Μου άρεσε πολύ η δουλειά και έτσι δεν άργησα να έρθω στο καρνάγιο το 1962 σε ηλικία 12 ετών. Για να μάθεις δουλειά όπως αυτή πρέπει να την αγαπήσεις και να έχεις και μεράκι. Υπήρχε υπακοή στους μαστόρους, σε ό,τι έλεγαν, γι’ αυτό και μάθαινες», είναι τα λόγια του κ. Χάρη Ξυφανταράκη, καραβομαραγκός και αυτός από τους πιο παλιούς στο ενετικό λιμάνι των Χανίων. Μετά την απόλυσή του από τον στρατό ο κ. Χάρης δούλεψε στον Ναύσταθμο Κρήτης και εργάστηκε και πάλι στη συνέχεια στο καρνάγιο. Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Η κατασκευή ενός καϊκιού, ενός αλιευτικού, ενός τουριστικού σκάφους γινόταν από τους ίδιους τους καραβομαραγκούς. Εφτιαχναν αρχικά το σχέδιο, τη λεγόμενη 'σάλα', κατασκεύαζαν ένα προσομοίωμα σε μικρή κλίμακα και στη συνέχεια φτιαχνόταν ο σκελετός και η καρίνα, μοντάρονταν τα ξύλα και 'κτίζονταν' το κάθε σκάφος. «Ολα γίνονταν με μελέτη και μεγάλη προσοχή. Κάθε ξύλο δουλευόταν με τεράστια προσοχή, ώστε να ταιριάξει απόλυτα. Μπορεί να πάλευες και 2 και 3 μέρες για να μοντάρεις ένα ξύλο. Να βάλεις τα καρφιά, να κάνεις τα καψίματα με αγκάθια, να καλαφατίσεις με στουπί, να βάλεις την πίσσα στον κάθε αρμό και μετά την μουράβια. Αυτή ήταν η πραγματική τέχνη», εξηγεί ο κ. Χάρης. Η κατασκευή ενός 15μετρου σκάφους μπορεί να διαρκούσε και 8 μήνες, αν έπεφταν πάνω του όλοι οι μάστορες. «Για να φτιαχθεί ένα σκαρί ήθελε πολύ χρόνο, γι’ αυτό τον λόγο και δεν άφηνε και χρήματα το επάγγελμα», επισημαίνει ο παλιός καραβομαραγκός. ΦΩΤΙΑ ΣΤΟ ΚΑΡΝΑΓΙΟ Πολλά τα ευχάριστα συμβάντα, υπήρχαν όμως και τα δυσάρεστα. Οπως τότε που μια φωτιά έβαλε σε κίνδυνο σκάφη και ζωές. «Είχαμε ένα σκάφος από τον Αγιο Νικόλαο. Αυτός όμως είχε προηγούμενα με κάποιους εκεί Αγιονικολιώτες και αυτοί ήρθαν ένα βράδυ και του το έκαψαν. Καταστράφηκε ολοσχερώς, γιατί μέχρι να έρθει η Πυροσβεστική και να περάσει από την άλλη πλευρά την αντλία δεν είχε μείνει τίποτα. Τη δική μας αντλία που είχαμε εδώ για λόγους ασφαλείας μας είχαν κόψει το λάστιχο! Σαμποτάζ δηλαδή κανονικό. Ευτυχώς η φωτιά δεν επεκτάθηκε στα άλλα πλοία γιατί η καταστροφή μας θα ήταν ολοκληρωτική», θυμάται ο κ. Παριωτάκης. ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ Η μελαγχολία καταλαμβάνει τους συνταξιούχους πια ναυπηγούς κάθε φορά που περνάνε μπροστά από τον χώρο του εγκαταλελειμμένου καρνάγιου. «Εχοντας ζήσει πάνω από 60 χρόνια σε αυτόν τον τόπο είναι δυνατόν να μην στεναχωριέσαι βλέποντάς τον έτσι; Ο Δήμος Χανίων έχει υποσχεθεί ότι θα το συντηρήσει, ώστε να το λειτουργήσει κάποια στιγμή ως Μουσείο. Μακάρι να γίνει», λέει ο κ. Γιώργος, ενώ ο κ. Χάρης συμπληρώνει: «Ερχεσαι και βλέπεις έναν ρημαγμένο τόπο. Τα μηχανήματα εγκαταλελειμμένα, η παράγκα έτοιμη να πέσει, είναι κρίμα γιατί το καρνάγιο ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά σημεία του ενετικού λιμανιού. Ερχονται από εδώ εκατοντάδες ξένοι κάθε μέρα για να πάνε στον φάρο του λιμανιού με τα πόδια. Φανταστείτε πόσο καλό θα ήταν να βλέπουν ένα καρνάγιο 'ζωντανό' να λειτουργεί! Εμάς από παλιά μάς έχουν βγάλει χιλιάδες φωτογραφίες ξένοι που έρχονταν να δουν τη δουλειά μας...». Πλέον μάστορες στην Κρήτη δεν υπάρχουν όπως παλιά. Τα τελευταία καρνάγια διατηρούνται στα νησιά των Κυκλάδων, στη Θεσσαλονίκη και στην Πελοπόννησο. «Είναι πραγματικά αμαρτία να έχουμε τόση μεγάλη παράδοση εδώ και να μην υπάρχει καμία συνέχεια, κανένα ενδιαφέρον. Στην Κρήτη, δυστυχώς, το επάγγελμα έχει σβήσει τελείως. Ψάξαμε να δούμε πώς θα μπορούσε να διατηρηθεί αυτή η παραδοσιακή τέχνη, αλλά μάταια», είναι τα τελευταία λόγια του κ. Ξυφανταράκη. ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΝΙΟΥΔΑΚΗΣ Ζωντανή ιστορία της παραδοσιακής ναυπηγικής «Τα παραδοσιακά μας σκάφη για πολλούς αιώνες εξυπηρέτησαν με επιτυχία τις ανάγκες των νησιωτικών και παράκτιων πληθυσμών, διαιωνίζοντας έτσι μια πανάρχαια παράδοση. Προσαρμοσμένα να χρησιμοποιούνται άλλοτε στο εμπόριο, άλλοτε στις μεταφορές, άλλοτε στην αλιεία και σπογγαλιεία, αποτελούσαν αντιπροσωπευτικές δημιουργίες του ναυτικού πολιτισμού των Ελλήνων. Ενός ανεπανάληπτου πολιτισμού που οι αιώνες στα πέλαγα αρμενίζουν. Στις μέρες μας τα σκάφη αυτά έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στα τεχνολογικά εξελιγμένα. Και όμως ακόμα και σήμερα σε ακτές και νησιά του ελλαδικού χώρου, υπάρχουν καρνάγια, έστω και λίγα, που συνεχίζουν τις παραδοσιακές κατασκευές και θα συνεχίζουν εφόσον υπάρχουν κάποιοι που στο ξύλινο σκάφος επιζητούν τη ζεστασιά που αποπνέει και που δεν θα θέλουν να αποκοπούν από τις αξίες της προαιώνιας ναυτικής μας παράδοσης. Πρέπει, λοιπόν, να προσπαθήσουμε να συμβάλουμε στη διατήρηση αυτής της ναυτικής μας κληρονομιάς, η οποία κινδυνεύει σήμερα να ξεριζωθεί από την καταλυτική εποχή μας, περνώντας την από γενιά σε γενιά για τη διατήρηση της ιστορικής συνέχειας. Οι τελευταίοι καραβομαραγκοί μας. Αξίζουν να τους τιμήσουμε. Στον τόπο μας έχουμε τη ζωντανή μας ιστορία, τους παλιούς μας καραβομαραγκούς, αυτούς που δούλεψαν σκαριά ξύλινα με το μεράκι της μαστοριάς τους και με τη λαχτάρα τους να 'αρμοδέσουν' όσο καλύτερα γίνεται το πλεούμενο για να μπορεί παλληκαρίσια να αντιμετωπίζει τις φουρτούνες. Αυτά τα συναισθήματα νιώθεις όταν μιλάς μαζί τους και πολύ περισσότερο αν έχεις την τύχη να παρακολουθήσεις όσους δουλεύουν ακόμα και σήμερα παρά τα χρόνια που κουβαλάνε στην πλάτη τους. Νιώθεις όμως απογοήτευση όταν διαπιστώνεις ότι τους ανθρώπους αυτούς η Πολιτεία δείχνει να τους έχει ξεχάσει χωρίς αναγνώριση του έργου τους. Βέβαια η τελευταία Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση επέδειξε κάποια ευαισθησία τιμώντας επιλεκτικά όμως μόνο δύο. Ηταν μία σοβαρή παράλειψη να αγνοήσει τους υπόλοιπους παρά τις έγκαιρες επισημάνσεις μας. Και όμως δεν διαμαρτύρονται, δεν απαιτούν, νιώθεις όμως την πικρία τους όταν μιλάς μαζί τους. Ελπίζουμε ότι ο αντιπεριφερειάρχης Χανίων κ. Απ. Βουλγαράκης με την ευαισθησία που τον διακρίνει θα τιμήσει σε ειδική εκδήλωση και τους υπόλοιπους τρεις ή τέσσερις καραβομαραγκούς που έχουν απομείνει. Τους οφείλουμε αυτήν την τιμή. Κάλλιο αργά παρά ποτέ!». Συγκίνηση σε κάθε καθέλκυση Μεγαλύτερη χαρά δεν υπήρχε για κάθε ναυπηγό από το να βλέπει το σκάφος, στο οποίο 'έφαγε τα χέρια του', να φεύγει προς τη θάλασσα και να πλέει περήφανο. «Δεν υπήρχε πλοίο που να μην συγκινήθηκα. Ενιωθα ότι έφυγε κάτι από πάνω μου. Κάτι σαν να έγινε μια γέννηση, σαν να περπάτησε το παιδί για πρώτη φορά», λέει ο κ. Γιώργος. Υπάρχουν ακόμα αρκετά σκάφη και στο λιμάνι των Χανίων πάνω στα οποία είχαν δουλέψει οι Χανιώτες καραβομαραγκοί.