ΣΥΝΟΜΙΛΩΝΤΑΣ ΜΕ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Τα παραμύθια λένε πάντα την αλήθεια ΠΑΡΑΜΥΘΟΚΟΣΜΟΣ ΕΥΔΟΚΙΑΣ -3 ΦΥΛΛΟTα παραμύθια λένε πάντα την αλήθεια, το ίδιο και οι δημιουργοί τους οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από τις λέξεις και τις εικόνες. Γίνονται και οι ίδιοι παιδιά, μιλάνε τη γλώσσα τους, σκέφτονται και λειτουργούν ως ανήλικοι. Τα Χανιά έχουν δημιουργήσει μια ξεχωριστή παράδοση στον χώρο του παιδικού παραμυθιού, με πολύ αξιόλογους συγγραφείς και εικονογράφους. Με κάποιους από αυτούς είχαμε την ευκαιρία να κουβεντιάσουμε για παιδικές ιστορίες και όχι μόνο… SKORDALAΕΥΔΟΚΙΑ ΣΚΟΡΔΑΛΑ – ΚΑΚΑΤΣΑΚΗ: «Τα παραμύθια πλάστηκαν για να κρατούν ξύπνιους τους μεγάλους» Απλή σύμπτωση ή πεπρωμένο ήταν η συγγραφέας παιδικών βιβλίων Ευδοκία Σκορδαλά – Κακατσάκη να γεννηθεί 2 Απριλίου, την ημέρα δηλαδή που εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου και να έχει τα γενέθλιά της την ίδια μέρα με τον μεγαλύτερο παραμυθά του κόσμου, τον Χανς Κρίστιαν Αντερσεν; Η Ευδοκία θα ακολουθούσε ούτως ή άλλως τον συγγραφικό δρόμο, γιατί το άστρο που την ακολούθησε την ημέρα που γεννήθηκε ήταν φωτεινό και αισιόδοξο και “μιλούσε” για όμορφες ιστορίες και παραμύθια… Να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου όλα όσα με αγγίζουν. «Η ανάγκη επικοινωνίας με οδήγησε στο γράψιμο. Η ανάγκη να μοιραστώ με τον άλλο όλα όσα με αγγίζουν. Ολα όσα “γράφουν” στην ψυχή, στην καρδιά και στο μυαλό μου. Κι όταν λέω άλλο, εννοώ σίγουρα τα παιδιά, αλλά και τους μεγάλους, γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, νηπιαγωγούς, δασκάλους, που αγαπούν και νοιάζονται για τα παιδιά. Λένε, πως τα παραμύθια πλάστηκαν για να κρατούν ξύπνιους τους μεγάλους κι όχι για να αποκοιμίζουν τα παιδιά. Εγώ το πιστεύω. Πιστεύω πως το παραμύθι μιλάει σε μικρούς και μεγάλους! Διαφορετικά, αν θέλετε, στον καθένα. Και νομίζω πως μικροί και μεγάλοι έχουμε ανάγκη της παραμυθίας (παρηγοριάς) που χαρίζει ένα παραμύθι! “Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα” λέει ο Σεφέρης». Σταθμός το “Ενα αστέρι πέφτει στη γη” «Είναι το “Ενα αστέρι πέφτει στη γη”. Τι να πρωτοθυμηθώ για τον Αστερούλη μου! Το ότι τον έχουν δραματοποιήσει και “παίξει” σε πολλά σχολειά της Ελλάδας από το Διδυμότειχο ως την Πάτρα και την Κρήτη; Οτι τον δίδαξαν σε κάποιο μεταπτυχιακό τμήμα στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας ως λογοτεχνικό παραμύθι; Το ότι έγινε από ζωγράφους και γλύπτες πίνακες ζωγραφικής και μικρογλυπτά που πουλήθηκαν σε πλειστηριασμό από ένα ιδιωτικό Νηπιαγωγείο της Αθήνας και με τα έσοδα εκδόθηκε το παραμύθι μου “Ο Ευτύχης και το Ουράνιο Τόξο”; Οτι έγινε κόσμημα και κονκάρδα και ρολόι του τοίχου; Οτι τον αφηγήθηκα σε παιδιά της Γ’ Λυκείου στο μεγαλύτερο ελληνικό σχολείο της Νέας Υόρκης και τον ακούγανε με… κατάνυξη;». Να “βλέπει” το παιδί που είναι μέσα του… Το να γράψει κάποιος ένα παραμύθι θα πρέπει να αφουγκράζεται το παιδί που ζει μέσα του. Να αγαπά και να σέβεται το παιδί – αναγνώστη. Να του μιλά με ειλικρίνεια, αλήθεια και τρυφερότητα. Με αληθινή ευλάβεια! Προσέχοντας να μη βλάψει την ευαίσθητη και τρυφερή ψυχή του». Κάθε ένα βιβλίο μου σημαίνει κάτι ξεχωριστό για μένα. «Ολα τα βιβλία που έχω εκδώσει τα αγαπώ το ίδιο. Για διαφορετικούς λόγους, αν θέλετε, το καθένα. Όπως ο γονιός αγαπά όλα του τα παιδιά! Αφού τα έχω γεννήσει με την καρδιά, την ψυχή και το μυαλό μου». Εξαιρετική η δουλειά που γίνεται στις δημόσιες παιδικές βιβλιοθήκες «Τα σημερινά παιδιά, ακόμα κι αν ο γονιός δεν μπορεί να τους αγοράσει ένα βιβλίο, έχουν εύκολη πρόσβαση στα βιβλία και νομίζω πως διαβάζουν. Το διαπιστώνω κάθε φορά που επισκέπτομαι σχολεία και δημόσιες παιδικές βιβλιοθήκες. Εκεί, μέσα από το πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας γίνονται πράγματα και θαύματα! Κουβεντιάζοντας με τους μικρούς βιβλιοφάγους, απ’ τη μια τους καμαρώνω κι απ’ την άλλη τους καλοτυχίζω που έχουν πληθώρα βιβλίων στη διάθεσή τους. Ατέλειωτες ευκαιρίες για αποδράσεις και μαγικά ταξίδια!». Ο γονιός πρέπει να διαβάζει έστω και αποσπασματικά, πριν αγοράσει κάποιο βιβλίο για το παιδί του «Κάποτε, σε μια ημερίδα στη Φλώρινα, μια νέα μαμά με ρώτησε τι να κάνει με κάποιο βιβλίο που αγόρασε επειδή το διαφήμιζαν πολύ και πολλοί, αλλά εκείνη δεν μπορούσε με κανένα τρόπο να το διαβάσει! Της απάντησα πως, αφού εκείνη δεν μπορούσε να το… “χωνέψει” να μην το δώσει στο παιδί της! Ο γονιός, λοιπόν, πρέπει να διαβάζει πρώτος το βιβλίο! Ή να το ξεφυλλίζει, διαβάζοντας αποσπάσματα στο βιβλιοπωλείο, πριν το αγοράσει. Αν αγγίξει, αν μιλήσει στη δική του ψυχή, τότε να το δώσει στο παιδί του. Αλλιώς…». 33AΑΡΓΥΡΩ ΝΤΟΥΣΑΚΗ: «Μέσα από το παραμύθι επικοινωνείς καλύτερα με τα παιδιά» Η προσωπική της διάθεση να πει στα ίδια της τα παιδιά ορισμένα πράγματα χωρίς να τους κάνει… κατήχηση ήταν ο λόγος που η Αργυρώ Ντουσάκη αποφάσισε να γράψει παραμύθια. Το παραμύθι της “Οι καραμέλες του Ουρανού” το 2014 αγαπήθηκε από πολλά παιδιά σε όλο τον κόσμο καθώς συνοδεύτηκε και με μια μοναδική εικονογράφηση από την επίσης Χανιώτισσα δημιουργό Αυγή Αμπελικάκη. «Μέσα από ένα παραμύθι μιλάς καλύτερα με τα παιδιά. Δεν μπαίνει η λογική για να… μπλοκάρει τα πράγματα. Δεν μπαίνεις εσύ ως καθοδηγητής από τη μια και από την άλλη το παιδί δεν το φιλτράρει μέσα από σένα» μας αναφέρει η δημιουργός. Τη ρωτάμε αν είναι υπερβολή η αποθέωση του παραμυθιού ως κάτι που εξάπτει τη φαντασία των παιδιών. Τι ισχύει, τι δεν ισχύει; «Δεν είναι καθόλου υπερβολή γιατί το παραμύθι λειτουργεί υποσυνείδητα, έμμεσα και καθοριστικά. Προσωπικά ως παιδί, αλλά και μεγαλύτερη, πάντα έβρισκα καταφύγιο τη φαντασία. Πάντα όταν «ζοριζόμουν» έφτιαχνα εικόνες ανακουφιστικές για μένα» απαντάει η συγγραφέας. Το ξεχωριστό, το διαφορετικό του παιδικού παραμυθιού εκτός του ότι απευθύνεται σε τρυφερές ηλικίες είναι ότι ο… συγγραφέας πρέπει να γίνει και ο ίδιος παιδί! «Αναγκάζεσαι να γυρίσεις πίσω, να βρεις την παιδική γλώσσα, να τη θυμηθείς. Αν δεν μιλήσεις καθαρή παιδική γλώσσα δεν πρόκειται να σε ακούσουν τα παιδιά. Θα σε βαρεθούν» σημειώνει. Ρωτάμε τη συνομιλήτριά μας πόσο εύκολα ή όχι μπορεί σήμερα ένας συγγραφέας να γράψει, να εκδώσει, να κυκλοφορήσει ένα παιδικό παραμύθι. «Είναι δύσκολο έτσι και αλλιώς, είτε μένεις στην Αθήνα, είτε στα Χανιά. Το κόστος είναι πολύ μεγάλο γιατί το είδος είναι απαιτητικό. Δεν μπορώ να σκεφτώ παιδικό παραμύθι που να μην έχει πολύ χρώμα, ολοσέλιδες έγχρωμες σελίδες, προσεγμένα εξώφυλλα. Επίσης μου αρέσει πάρα πολύ όταν το παιδί ξεφυλλίζει το παραμύθι να “κολλάει” το μάτι του…Ε δεν μπορεί να “κολλήσει” σε μικρές εικονίτσες. Αυτό έχει μεγάλη δυσκολία. Υπάρχουν καλλιτέχνες και στα Χανιά έχουμε πολύ κόσμο που ασχολείται με τα παιδικά παραμύθια και γενικά με τον πολιτισμό και αυτό είναι θετικό» απαντάει. Η παγκόσμια ημέρα παιδικού παραμυθιού είναι σύμφωνα με την κα Ντουσάκη μια ευκαιρία να ξανακουστεί το παραμύθι. «Είμαι της άποψης πως όταν θέλεις να πολεμήσεις μια αρρώστια ενισχύεις την υγεία, δεν καταστέλνεις την αρρώστια. Ενισχύοντας το παιδικό παραμύθι, ενισχύεις την υγεία» σημειώνει. Η κα Ντουσάκη έχει γράψει επίσης 10 παραμύθια και 2 παιδικά θεατρικά. Το ένα από τα 10 παραμύθια το εικονογραφεί η Ευαγγελία Χατζηδάκη, λέγεται «Ουράνιο Τόξο» και θα παρουσιαστεί την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών. DSC_0210ΛΙΛΑ ΚΑΛΟΓΕΡΗ: «Τα παραμύθια θέλουν ειλικρίνεια» «Αυτό που είναι απαραίτητο σε ένα παιδικό βιβλίο ή παραμύθι είναι να είναι ειλικρινές και να μην βγάζει διδακτισμό, γιατί ο διδακτισμός είναι κάτι που απωθεί το παιδί. Από εκεί και πέρα, η ιστορία πρέπει να έχει πρωτοτυπία, φαντασία, να έχει μια αυθεντικότητα και να βγάζει μια αλήθεια». Η Λίλα Καλογερή σπούδασε μετάφραση και διερμηνεία στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, αλλά στην πορεία την κέρδισε η εικονογράφηση. Αφορμή στάθηκε η συνεργασία που είχε η αδερφή της με έναν εκδοτικό οίκο. Αφού παίρνει το «βάπτισμα του πυρός» στα μέσα της δεκαετίας του ’90 διαπιστώνει ότι θέλει να μάθει καλύτερα τη «γλώσσα» του σχεδίου. Ακολουθούν σεμινάρια πάνω στο κλασικό κινούμενο σχέδιο στη “Spicy Toons” και σπουδές στο ΙΕΚ Αργυρούπολης και το University of Central England – Birmingham από όπου αποφοίτησε το 2002 αποκτώντας μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην οπτική επικοινωνία. Εκτοτε εργάζεται ως εικονογράφος και έχει συνεργαστεί με τις εκδόσεις «Δίαυλος», «Κέδρος», «Πατάκη» κ.ά. Οπως λέει η δουλειά του εικονογράφου είναι άρρηκτα δεμένη με το κείμενο, αλλά δεν πρέπει να περιορίζεται σε αυτό: «Είναι βασικό να υπάρχει ένα καλό κείμενο που να σου δίνει εικόνες. Ωστόσο, αυτό που προσπαθώ να κάνω -και αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη δυσκολία πάνω στο δημιουργικό κομμάτι της δουλειάς μου- είναι να προσθέσω κάτι στο κείμενο, χωρίς βέβαια να αυθαιρετήσω. Με άλλα λόγια, προσπαθώ να μην αναπαράγω στεγνά αυτό που περιγράφεται από τον συγγραφέα, αλλά να προσφέρω ένα δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης μέσα από τις εικόνες, που να δίνει ένα επιπλέον ενδιαφέρον στο βιβλίο». Τη ρωτάμε πώς εξηγεί το ενδιαφέρον που δείχνουν ακόμα και μεγάλοι προς τα παραμύθια: «Νομίζω ότι έναν μεγάλο θα τον συγκινήσει σε ένα παιδικό βιβλίο ό,τι συγκινεί κι ένα παιδί. Αν είναι ποιοτικά καλό το βιβλίο, καλογραμμένο και καλά εικονογραφημένο, θα αγγίξει και τους μεν και τους δε. Πιθανόν βέβαια στους μεγάλους να τους βγάζει και μια παιδικότητα ή αθωότητα που ίσως την καταπιέζουμε στην καθημερινότητά μας», σχολιάζει. Εχει όμως μέλλον το παραμύθι στην εποχή του ίντερνετ; «Εγώ δεν ανησυχώ. Σίγουρα οι νέες τεχνολογίες κερδίζουν έδαφος στην αγορά και κάποια στιγμή θα υπερισχύσουν των παραδοσιακών μορφών. Ωστόσο, το ό,τι αλλάζει η μορφή τους δεν σημαίνει ότι τα παραμύθια ή τα παιδικά βιβλία θα καταργηθούν. Οι ιστορίες θα επιβιώσουν και μέσα στην εποχή του ίντερνετ, αλλά και -ίσως- να διανθιστούν γιατί ο υπολογιστής δίνει άλλες δυνατότητες, προσφέρει ήχο και κίνηση, μπορεί να κάνει περισσότερο διαδραστική την εμπειρία». Κλείνοντας την κουβέντα μας της θυμίζω ένα παλιό σλόγκαν που έλεγε ότι το καλύτερο δώρο είναι ένα βιβλίο. Ισχύει αυτό για τα παιδιά; «Κατά τη γνώμη μου ισχύει. Απλώς για να εκτιμήσει ένα παιδάκι ένα βιβλίο πρέπει να το έχει δει και να το βλέπει στο περιβάλλον του, διαφορετικά θα προτιμήσει κάτι άλλο. Πάντως για εμένα το “κλισέ” που λένε ότι ένα βιβλίο μπορεί να σε ταξιδέψει, να σε εμπνεύσει, αλλά και να σε κάνει να σκεφτείς, είναι αλήθεια. Ετσι τουλάχιστον έζησα από παιδί εγώ τη σχέση μου με τα βιβλία». 1kondolewnΑΝΝΑ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ: Το βιβλίο ανοίγει στα παιδιά έναν καινούργιο κόσμο Καλλιέργεια της φαντασίας, υψηλή αντίληψη, συναισθηματική νοημοσύνη, δημιουργική σκέψη, εμπλουτισμός λεξιλογίου… Αυτά είναι μόνο μερικά από τα πολλά οφέλη του παιδικού βιβλίου μας λέει η συγγραφέας παιδικών βιβλίων Αννα Κοντολέων, η οποία τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στα Χανιά. Κόρη των βραβευμένων συγγραφέων παιδικών βιβλίων Μάνου και Κώστιας Κοντολέων, πριν λίγες μέρες επιλέχθηκε ως υποψήφια για το βιβλίο της “Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα” διεκδικώντας το βραβείο εφηβικού – νεανικού μυθιστορήματος 2015 στη βραχεία λίστα του ελληνικού τμήματος του κύκλου παιδικού βιβλίου (ΙΒΒΥ). Πώς όμως ξεκίνησε η ίδια να γράφει παιδικά παραμύθια; «Δεν το είχα σχεδιάσει. Απλώς κάποια στιγμή συνέβη. Οπωσδήποτε με επηρέασε το γεγονός ότι οι γονείς μου είναι κι εκείνοι συγγραφείς. Δεν ξέρω ωστόσο αν αυτό με διευκόλυνε ή αν τελικά με καθυστέρησε. Μου πήρε πολύ καιρό για να καταλάβω ότι το γράψιμο ήταν πράγματι μια δική μου ανάγκη και επιλογή. Μολονότι όλη την ώρα έπλαθα ιστορίες με τη φαντασία μου, δεν είχα καταλάβει ότι αυτό ήταν κάτι σημαντικό για μένα και ότι μπορούσα να το πάω ένα βήμα παραπέρα. Να δημιουργήσω χάρη σ’ αυτό» μας απαντά. Τη ρωτάμε εάν το παιδικό βιβλίο έχει τη θέση που του αξίζει σήμερα: «Νομίζω ότι στις μέρες μας το παιδικό βιβλίο δεν πρέπει να είναι παραπονεμένο. Ολο και περισσότεροι νέοι γονείς εντάσσουν την αφήγηση παραμυθιών στην καθημερινότητα με τα παιδιά τους, όλο και περισσότεροι γονείς διαβαίνουν τις πόρτες των βιβλιοπωλείων και των βιβλιοθηκών. Τα οφέλη είναι οπωσδήποτε σημαντικά. Ως μητέρα τα ανακαλύπτω κι εγώ καθημερινά». Ο ρόλος της οικογένειας Ποιος ο ρόλος της οικογένειας για να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα; «Ο ρόλος της οικογένειας πιστεύω ότι είναι ο πιο σημαντικός. Αλίμονο αν μεταθέσουμε την ευθύνη για την αγάπη του διαβάσματος στο σχολείο. Ενα παιδί που δεν έχει πιάσει ποτέ του βιβλίο τα πρώτα χρόνια της ζωής του θα δυσκολευτεί να συνδεθεί μ’ αυτό. Ενα παιδί που στο σπίτι του δεν υπάρχει μια υποτυπώδης έστω βιβλιοθήκη θα θεωρήσει ότι το βιβλίο είναι ένα αδιάφορο, αόρατο αντικείμενο. Το έχω δει να συμβαίνει και είναι πολύ απογοητευτικό. Από την άλλη, βεβαίως, δεν πρέπει να υποτιμούμε και τον ρόλο του σχολείου. Οπωσδήποτε μπορεί να καλύψει αυτό το κενό. Αλλά μπορεί και να το μεγεθύνει. Ολα εξαρτώνται από τον δάσκαλο και από το προσωπικό του όραμα, όταν και όπου υπάρχει. Τότε το σχολείο μπορεί να ανοίξει στα παιδιά έναν καινούργιο κόσμο. Κάτι που δεν αφορά μόνο το διάβασμα» αναφέρει η κα Κοντολέων. Βιβλίο και κρίση Επηρεάζει η οικονομική και κοινωνική κρίση την προσοχή των μεγαλυτέρων στο παιδικό βιβλίο; Και εάν, ναι ποιες ενέργειες χρειάζονται για να έρθουν γονείς και παιδιά πιο κοντά σε αυτό; Η ίδια πιστεύει πως «η κρίση επηρεάζει καθώς το βιβλίο, αν και αποτελεί ένα οικονομικό δώρο, έχει οπωσδήποτε ένα κόστος. Ωστόσο, οι δανειστικές βιβλιοθήκες κάνουν σήμερα υπέροχη δουλειά. Υπάρχουν και οι ανταλλακτικές βιβλιοθήκες. Αν ένα παιδί αγαπά τα βιβλία, η οικονομική κρίση δεν θα αποτελέσει εμπόδιο ώστε να σταματήσει να διαβάζει. Θα βοηθούσε πολύ αν οι γονείς συνόδευαν τα παιδιά τους σ’ ένα βιβλιοπωλείο ή μια βιβλιοθήκη, αν ξεφύλλιζαν μαζί τους βιβλία, αν διάβαζαν παρέα ή συζητούσαν γι’ αυτά. Αν στην ουσία αφιέρωναν ποιοτικό χρόνο στα παιδιά τους. Και για να μην παρεξηγηθώ, εννοείται ότι τα βιβλία δεν είναι ο μοναδικός τρόπος να προσφέρει κανείς ποιοτικό χρόνο στα παιδιά του. Read more: http://www.haniotika-nea.gr/ta-paramithia-lene-panta-tin-alithia/#ixzz45dEitNjx Under Creative Commons License: Attribution Non-Commercial Follow us: @HaniotikaNea on Twitter | haniotika.nea on Facebook