ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΥΣ Ν. ΣΚΟΥΤΕΛΗ - Γ. ΠΕΡΡΑΚΗ Το υπερβατικό στην αρχιτεκτονική Eνα βιβλίο για την αρχιτεκτονική αλλά και τη φιλοσοφία, για την “τέχνη του οικοδομείν” στο χθες, το σήμερα και το αύριο. Η δουλειά του Νίκου Σκουτέλη, καθηγητή αρχιτεκτονικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης και του φοιτητή του Γιώργου Περράκη αποτελεί πρόκληση για κάθε αρχιτέκτονα, για κάθε άνθρωπο που αναζητεί τα βήματά του στον χώρο της επιστήμης και της τέχνης της αρχιτεκτονικής. Οι δύο συγγραφείς μίλησαν στα “Χ.Ν.” για το βιβλίο τους “Αναπαραστάσεις του Υπερβατικού. Λεξιλόγιο της Μεταφυσικής στον σύγχρονο Αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό”, που παρουσιάζεται σήμερα Τετάρτη στις 8 μ.μ. στο ισόγειο της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων.. • Γιατί ένα βιβλίο για την “τέχνη του οικοδομείν” σήμερα; Τι έχει να προσφέρει στον σύγχρονο αρχιτέκτονα ; N.Σ. Σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης οφείλουμε να ανασυντάσσουμε τη σκέψη, να συμπληρώνουμε τυχόν κενά, να ακούμε διαφορετικές φωνές, χωρίς να πλατιάζουμε άσκοπα, βεβαίως. Μια τέτοια δραστηριότητα, όπως η κατασκευή χρήσιμων στη ζωή κτηρίων και η διαμόρφωση δημόσιων χώρων δεν μπορεί παρά να μας κεντρίζει το ενδιαφέρον και πάντοτε να βρίσκονται μονοπάτια της σκέψης που οδηγούν σε νέες διαδρομές. Στην αρχιτεκτονική και στις συναφείς σε αυτήν τέχνες και στις συντρέχουσες επιστήμες, αυτό που ονομάζουμε μοντέρνο έχει υποστεί ανατροπές και αλλοιώσεις, αλλά και συνδρομές από άλλους χώρους όπως αυτός της ηλεκτρονικής, που ωθούν στον αναστοχασμό της πρώτης. Σήμερα πλέον, σε όλους τους τομείς της σκέψης και της πράξης έχουν συμβεί δραστικές εξελίξεις, τόσο στη δομή και στην εκφορά της σκέψης, όσο και στους τρόπους διάδοσης ή παραγωγής των αποτελεσμάτων μιας οποιασδήποτε καινοτομίας. Παντού έχει εισαχθεί ως εργαλείο ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και τα συμπράττοντα μέσα της πληροφόρησης, τα οποία σε πρώτη εφαρμογή και ανάγνωση, άλλες φορές συμπληρώνουν ή άλλοτε ανατρέπουν τα παραδοσιακά εργαλεία. Παράλληλα τέρπουν, λόγω της αμεσότητας και της ταχύτητάς τους. Μετά από ένα πρώτο διάστημα, στη δεκαετία του 1990 και στην πρώτη δεκαετία του 21ου μας αιώνα, όταν κάποιοι προφήτευαν την εκ βάθρων αλλαγή στους τρόπους που σκεφτόμαστε την αρχιτεκτονική, και μετά από τις πρώτες εκφάνσεις στον χώρο των προσφερόμενων καινοτόμων δυνατοτήτων, το πράγμα αρχίζει να τοποθετείται σε πιο ήρεμο περιβάλλον. Παράλληλα οι σημαντικές σχεδιαστικές προτάσεις και τα κτήρια που βραβεύονται και επαινούνται, παραδόξως, συνεχίζουν να αποτελούν αποκύημα της ανθρώπινης διανόησης και της συνομιλίας της με τους εκάστοτε τόπους και τις εκάστοτε κοινωνίες. Ετσι λοιπόν, η εντρύφηση για μιαν ακόμη φορά στα πρότυπα της τέχνης μας δεν μπορεί παρά να αποφέρει κάποιου είδους όφελος, ειδικά όταν στοχεύει στη διαλεύκανση του τρόπου που εργάζεται και εξελίσσεται αυτή, διαχρονικά. Γ.Π. Το “οικοδομείν” είναι πάντοτε επίκαιρο καθώς πέρα από την υλική του έκφραση στην ανέγερση κτηρίων αποτελεί και τον τρόπο σκέψης και αντιμετώπισης κάθε εποχής. Σήμερα, στη μεταμοντέρνα συνθήκη, η αναζήτηση νοήματος στην αρχιτεκτονική είναι ίσως πιο επιτακτική από ποτέ, διότι επικρατεί η τάση προς ένα στείρο παιχνίδι συνδυασμών διαφορετικών στυλ με στόχο τον εύκολο εντυπωσιασμό και την εμπορευματοποίηση. Ο άνθρωπος πρέπει όμως να βρίσκει υπαρξιακό έρεισμα μέσα στον δομημένο χώρο και να μπορεί να βιώνει ψήγματα ιερότητας μέσα στην καθημερινότητά του. Αυτά τα στοιχεία οφείλουμε να τα αναγνωρίζουμε και να τα λαμβάνουμε υπόψη ώστε να εξασφαλιστεί αρχιτεκτονική παραγωγή με ουσία. • Επιχειρείτε με τη δουλειά σας ένα “πάντρεμα” αρχιτεκτονικής και φιλοσοφίας; Πώς συνδέονται οι δύο αυτές επιστήμες ; Γ.Π. Σύμφωνα με τον δάσκαλο Αρη Κωνσταντινίδη, «τα κτήρια είναι δοχεία ζωής» και ο αρχιτέκτονας μεταγράφει ή προτείνει τρόπους ζωής, άρα και σκέψης. Τα καλώς νοούμενα κτήρια, εκείνα που μεταφέρουν αξίες της αρχιτεκτονικής, εγκολπώνουν μέσα τους τη φιλοσοφική σκέψη και τις θεωρήσεις περί αισθητικής της εκάστοτε εποχής. Αν η όποια φιλοσοφική σκέψη δομείται και προχωράει ως ολοκληρωμένο οικοδόμημα, άρτιο και συνεπές σε όλα του τα μέρη, η αρχιτεκτονική όσο και αν προσπαθήσει να το επιτύχει παράλληλα, αυτό δεν το κατορθώνει, αλλά στην προσέγγιση και στην ενσωμάτωση των υλικών της κατασκευής της εσωκλείει νέους απρόσμενους χαρακτήρες που με τη σειρά τους, στον χρόνο, δίνουν νέα τροφή για σκέψη. N.Σ. Η αρχιτεκτονική ενώ διδάσκεται στα πολυτεχνεία, δεν μπορεί να ονομάζεται επιστήμη, όπως οι ειδικότητες των άλλων μηχανικών και ομοίως η φιλοσοφία ή η αρχαιολογία, κατά τη δική μου όμως άποψη. Οταν οι μέθοδοι και οι θεωρήσεις προκύπτουν όχι τόσο από τη συστηματική ανάλυση των φυσικών φαινομένων, ούτε από την εντρύφηση στα θεωρητικά μαθηματικά και στη θεωρητική φυσική, αλλά συνδιαμορφώνονται με την εξέλιξη της ζωής, λερώνονται και εμπνέονται από αυτήν, τότε μιλάμε για διανόηση και τέχνη που αποτελούν την βάση επί της οποίας εξελίσσεται η αρχιτεκτονική σκέψη. Φιλοσοφία, τέχνη και αρχιτεκτονική βαδίζουν παράλληλα σε άλλους ρυθμούς και χρονικότητες, κάμπτονται, τέμνονται και αλληλοτροφοδοτούνται. • Αρχιτεκτονική για την αρχιτεκτονική ή αρχιτεκτονική για τον άνθρωπο; N.Σ. Μία από τις βασικές ανάγκες του ανθρώπου είναι η κατασκευή χώρων που τον προστατεύουν από το κρύο και τη ζέστη, μία άλλη είναι η κατοίκηση ως εγκατάσταση, ως ρίζωμα σε συγκεκριμένο τόπο, όπως τα δέντρα, με άλλον βέβαια βαθμό ελευθερίας. Αυτό το δεύτερο πολλές φορές μας διαφεύγει όταν σχεδιάζουμε για τον άνθρωπο ή για τις κοινωνίες ευρύτερα. Αρα αρχιτεκτονική για τον άνθρωπο. Ομως κάθε τόσο η σκέψη οφείλει να απομονώνεται, να ανασυγκροτείται. Τότε έχουμε στιγμές όπου η τέχνη υπηρετεί τον δικό της πιο περιορισμένο χώρο, αναδιατάσσεται για να εξυπηρετήσει ξανά τις κοινωνίες. Γ.Π. Σύμφωνοι, δεν μπορεί να είναι αυτιστική. Πρόκειται για την τέχνη εκείνη που υπηρετεί εκ φύσεως ταυτόχρονα με την εξέλιξή της και τις ανθρώπινες ανάγκες. Είναι σημαντικό να μην μένει μόνο στη χρηστικότητα, αλλά να απευθύνεται και στην ψυχή. Ενα κτήριο οφείλει να είναι πολλά περισσότερα από τα οικοδομικά του υλικά, τον εξοπλισμό ή τις φωτογραφίες του. Δημιουργεί ατμόσφαιρα, προδιάθεση, φέρει μνήμες και στέλνει μηνύματα και βιώνεται και από τις πέντε αισθήσεις, οι οποίες εμβαθύνουν και εμπλουτίζουν το οπτικό αποτέλεσμα. • Ως άνθρωπος της εκπαίδευσης, που βιώνετε την κρίση των τελευταίων 6 ετών μέσα στα ελληνικά πανεπιστήμια, τι επιπτώσεις έχει στους Ελληνες αρχιτέκτονες του αύριο, στα παιδιά που τώρα ολοκληρώνουν τις σπουδές τους σε κάποια αρχιτεκτονική σχολή; Ν.Σ. Ο τρόπος που διαχειρίστηκε η πόλη της Βαρκελώνης τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως εφαλτήριο ανάπλασης των δημόσιων χώρων και το Παρίσι του φαραώ Μιτεράν, και αργότερα η πόλη του Βερολίνου ως πρωτεύουσα, ανέδειξαν ότι η προαγωγή του αστικού τοπίου αναλαμβάνει σπουδαιότατο ρόλο στην προώθηση της οικονομίας και της ανάπτυξης εν γένει, όμως και στην εμπέδωση του χαρακτήρα, της ταυτότητας, του πολιτισμού θα λέγαμε της κάθε πόλης. Ο αρχιτέκτων αναδεικνύεται και πάλι ως ο διανοούμενος της πράξης και αυτή η κεντρικότητα προβάλλεται, συντηρείται, διαφημίζεται. Πολλοί νέοι γοητεύτηκαν από τέτοια λάμψη, οι σπουδές στην αρχιτεκτονική μαγνητίζουν όλο και περισσότερο. Σήμερα, παράλληλα, εκείνοι οι νέοι που εξοικειώνονται στον προγραμματισμό και στις εφαρμογές του, μέσα από τις σπουδές στην αρχιτεκτονική βρίσκουν πληθώρα ατραπών για εξέλιξη σε πολλούς χώρους, από την οικοδομική στα κινούμενα σχέδια. Η κρίση είναι κρίση οικονομική, όμως ειδικά στην Ελλάδα, προκύπτει από την κρίση των θεσμών και της παιδείας μας. Πρόκειται για μεγάλη συζήτηση, όμως θα περιοριστώ στο να εκφράσω την λύπη μου για τους εξαίρετους εκείνους φοιτητές και τις προικισμένες φοιτήτριες που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους με μεγάλη αφοσίωση, αλλά αντί να υπηρετήσουν τον τόπο μας, εκείνοι οι βέλτιστοι οδηγούνται στο εξωτερικό. Η πολιτική σκηνή σε όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου ωστόσο, έχει διευρύνει τους εισακτέους στα πανεπιστήμια, όχι επειδή θέλει να καλλιεργήσει τους νέους, αλλά τα θεωρεί πλέον ως στάση, ως κατάψυξη δυναμικά ανέργων. Τα απαιτούμενα εκπίπτουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, πρώτα στην εκφερόμενη γλώσσα και έπειτα στις επιμέρους πτυχές της επιστήμης. Το πτυχίο καταντάει δικαιολογητικό για την επόμενη στάση, το μεταπτυχιακό, και ούτω καθεξής. Παρόλες τις δυσμενείς συνθήκες, μέσα από αυτή τη δύσκολη καθημερινότητα, αναδύονται εξαιρετικοί νέοι και νέες στον δικό μας χώρο, σε μια κοινωνία καθόλου γενναιόδωρη, που δεν έχει μάθει να δίνει δυνατότητες έκφρασης της σκέψης στο δομημένο περιβάλλον, γύρω μας. Προσωπικά πιστεύω ότι καμία χώρα, καμία κοινωνία δεν θα χρειάζεται τόσους αρχιτέκτονες όσοι τώρα πλέον λαμβάνουν αυτό τον τίτλο παγκοσμίως. Οι κυβερνήσεις οφείλουν να σπρώξουν τους νέους πίσω στη γη, στην ύπαιθρο, σε μια στάση από-ανάπτυξης και ανασυγκρότησης των δεδομένων και του τρόπου που κατοικούμε στον πλανήτη. • Κύριε Περράκη, από γεωπόνος… αρχιτέκτονας. Απωθημένο; Προέκυψε με την πάροδο του χρόνου, αποτέλεσμα πιο ώριμων σκέψεων; Γ.Π. Δεν θα το έθετα ως απωθημένο αλλά ως όνειρο. Ενα όνειρο που συχνά μου χτυπούσε την πόρτα με διάφορους τρόπους: στην οικοδόμηση του δικού μου σπιτιού, στην ίδρυση της Σχολής Αρχιτεκτόνων στα Χανιά, σε συζητήσεις περί κατατακτηρίων εξετάσεων. Αλλωστε θεωρώ ότι η παιδεία, άρα η εκπαίδευση, είναι ένα ατέρμονο ταξίδι που διαρκώς εξελίσσεται και μας εξελίσσει. Read more: http://www.haniotika-nea.gr/to-ipervatiko-stin-architektoniki/#ixzz40XMdzYkQ Under Creative Commons License: Attribution Non-Commercial Follow us: @HaniotikaNea on Twitter | haniotika.nea on Facebook