ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΥΡΡΗΝΙΑ: Ανάδειξη των οχυρώσεων Δημοσιεύθηκε στις: 17-02-2013 12:15:27 ΜΕ ΕΡΓΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Τα πρώτα σημαντικά έργα αναστήλωσης σε μια από τις πιο σπουδαίες αρχαίες πόλεις στη Δυτική Κρήτης στην αρχαία Πολυρρήνια, λίγα χιλιόμετρα νότια της πόλης της Κισάμου υλοποιεί η ΚΕ΄ ΕΠΚΑ. Με τη βοήθεια της αρχαιολόγου κας Μ. Σκόρδου, του αρχιτέκτονα μηχανικού κ. Γιάννη Χριστοδουλάκου και της διευθύντριας της Εφορείας κας Αναστασίας Τζιγκουνάκη αρχαιολόγου, γνωρίζουμε καλύτερα αυτήν την ξεχωριστή πόλη και μαθαίνουμε για τις αναστηλωτικές προσπάθειες. Η αρχαία Πολυρρήνια υπήρξε μια από τις σημαντικότερες ελληνιστικές πόλεις της Κρήτης. Κατέχει στρατηγική θέση στις πλαγιές ενός λόφου. Η ετυμολογία του ονόματος, πολύς - ρήν, φανερώνει ευημερία και κτηνοτροφική οικονομία. Σύμφωνα με αρχαία παράδοση ιδρύθηκε από την συγκέντρωση Αχαιών και Λακεδαιμόνιων, από διασκορπισμένους οικισμούς σε μία οχυρωμένη πόλη. Στα ελληνιστικά χρόνια ήταν ισχυρή δύναμη και αντίπαλος της γειτονικής ναυτικής Φαλάσαρνας. Ο πλούτος της αρχαίας Πολυρρήνιας αποτυπώνεται στα σημαντικά ευρήματα που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κισάμου. Εκοψε νομίσματα από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι και τη Ρωμαιοκρατία, περίοδο που γνώρισε ακμή γιατί διέφυγε τη λεηλασία των Ρωμαίων αφού δεν πολέμησε εναντίον τους, μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις της Κρήτης. Η αρχαία πόλη περιβαλλόταν από τείχη, σημαντικό μέρος των οποίων σήμερα σώζεται, ενώ στην ακρόπολη υπάρχει και βυζαντινό οχυρό. Τα τείχη ενισχύονται από οχυρωματικούς πύργους. Στο ανατολικό τμήμα της οχύρωσης σώζεται μία αψιδωτή πύλη στη θέση 'Πόρος της Περιστεράς', η οποία αποτελούσε μία από τις δευτερεύουσες εισόδους στην πόλη. Η πόλη είχε αναπτυχτεί σε κλιμακωτά πρανή κατηφορίζοντας προς τη θέση του σημερινού ομώνυμου χωριού. Χαρακτηριστικό της πόλης είναι οι λαξευτές οικίες με κτιστές προσόψεις. Σήμερα σώζονται μόνο τα λαξευτά τμήματά τους σε όλη την περιοχή εντός των τειχών. Ανεβαίνοντας στην ακρόπολη συναντούμε την εκκλησία των 99 Αγίων Πατέρων - τέλη 19ου αι. μ.Χ.. Ιδιαιτερότητα του ναού αποτελεί η δόμησή του από αρχαίους λίθους και επιγραφές που χρονολογούνται από τον 3ο αι. μέχρι και τον 1ο π.Χ.. Στη θέση αυτή οι πρώτες ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαιολογικά κατάλοιπα μνημειώδους βωμού ή ελληνιστικού ναού του 4ου αι. π.Χ., πιθανόν αφιερωμένου στη θεά Αρτεμη. Μέσα στην ακρόπολη διακρίνονται τα ερείπια παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Λείψανα ναών και ιερών έχουν διαπιστωθεί επίσης και έξω από τα τείχη. Η νεκρόπολη βρίσκεται επίσης εκτός των τειχών, βόρεια του οικισμού. Περιλαμβάνει συστάδες λαξευτών τάφων με θαλάμους, τύπος γνωστός, που υποδεικνύει σχέσεις με την Πτολεμαϊκή Αλεξάνδρεια. Η τροφοδοσία των κατοίκων σε νερό εξασφαλιζόταν από λαξευτές υπόγειες δεξαμενές (στέρνες), που βρίσκονται διάσπαρτες στον αρχαιολογικό χώρο. Στους ρωμαϊκούς χρόνους κτίζονται δεξαμενές στην ακρόπολη οι οποίες σώζονται σε ύψος. Την κύρια πηγή ύδρευσης της πόλης και σημαντικό δημόσιο έργο αποτελεί το λαξευτό υδραγωγείο στην είσοδο του σύγχρονου ομώνυμου οικισμού. ΠΥΡΓΟΣ Α΄ - ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ Στον χώρο που δεσπόζει ο ημικυκλικός συμπαγής οχυρωματικός πύργος Α΄ τοποθετείται η κύρια πύλη της οχύρωσης της Ελληνιστικής Πολυρρήνιας. Ο πύργος Α΄ αποτελεί σύμπλεγμα οχυρωματικού και υδραυλικού έργου. Στο σημείο αυτό κατέληγε ένα από τα δύο κύρια σκέλη του αρχαίου υδραγωγείου που τροφοδοτούσε την πόλη. Για την ανάδειξη του πύργου πραγματοποιήθηκαν εργασίες στερέωσης. Αποκαταστάθηκε τμήμα της εξωτερικής του όψης και του εσωτερικού πυρήνα. Η μερική ανάκτηση της εσωτερικής συμπαγούς δομής της τοιχοποιίας του πύργου έγινε για την ενίσχυση της στατικής επάρκειας και αποφυγή τοπικών καταρρεύσεων. Στα ΒΑ του πύργου υψώνεται κάθετο πρανές όπου είναι ορατά κατάλοιπα του οχυρωματικού τείχους. Στην όψη του πρανούς καταλήγει η υπόγεια σήραγγα του αρχαίου υδραγωγείου. Η σήραγγα του υδραγωγείου είναι λαξευμένη στο βράχο και κατευθύνεται προς Β μέσα στον ορεινό όγκο. Το άνοιγμά της έχει πλάτος 0,60μ. και ύψος 2,40μ. και το συνολικό της μήκος υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 100μ.. Τα ύδατα συλλέγονται σε κανάλι λαξευμένο στον πυθμένα της. Η παροχή του νερού εξασφαλίζεται με δύο τρόπους, την ενστάλαξη από τον πορώδη βράχο αλλά και την σύνδεσή της με υπόγεια υδροφόρα λεκάνη. Στην είσοδο του υδραγωγείου υπήρχε σύστημα υπερχείλισης, μέσω μηχανισμού αφαιρούμενου φράγματος, το οποίο οδηγούσε το νερό στη λαξευτή υπόσκαφη δεξαμενή, που συνδέεται με δεύτερη εξωτερική δεξαμενή μέσω πήλινου ανοιχτού αγωγού. Το νερό κατέληγε σε δημόσιες κρήνες, όπως υποδηλώνεται από δύο λίθινες γούρνες εκατέρωθεν της σήραγγας. Το αρχαίο σύστημα ύδρευσης λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο ακατάπαυστα από τους Ελληνιστικούς Χρόνους έως σήμερα. Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του πύργου και του υδραγωγείου έγινε με δύο κριτήρια, αφενός την απομάκρυνση νεότερων κατασκευών για την προστασία και την ανάδειξη των αρχαιοτήτων και αφετέρου την ομαλή λειτουργία ως μιας πλατείας του οικισμού, διευκολύνοντας την επισκεψιμότητα (επίστρωση ψηφίδας στο δάπεδο της εξωτερικής δεξαμενής και στον χώρο συγκέντρωσης επισκεπτών καθώς και κιγκλίδωμα για τη διευθέτηση της κυκλοφορίας, θύρες στη σήραγγα για την αποφυγή ατυχήματος, αγωγό απορροής για τον έλεγχο ροής των όμβριων υδάτων, μεταλλική προστατευτική κλίμακα πάνω από την σωζόμενη λίθινη). ΠΥΡΓΟΣ Β΄ Ο οχυρωματικός πύργος Β΄ βρίσκεται κατά μήκος του τείχους της ελληνιστικής πόλης, στη βόρεια πλευρά του λόφου της Πολυρρήνιας και σε ένα σχεδόν κάθετο πρανές ύψους 19μ.. Οι εργασίες στερέωσης του πύργου πραγματοποιήθηκαν μετά την κατασκευή-τοποθέτηση ασφαλούς δαπέδου σε μεταλλικό ικρίωμα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών διαπιστώθηκε ότι δεν σώζεται η εξωτερική όψη του Πύργου σε όλη την έκταση. Προκειμένου να μην καταρρεύσει το σωζόμενο τμήμα του πύργου κατασκευάστηκε μεταλλικός φορέας αντιστήριξης, μεταλλικό δάπεδο και υποστηρίγματα των υπολειμμάτων του, εξασφαλίζοντας τη διατήρησή τους αλλά και τη δυνατότητα επίσκεψης. Επίσης εντός του περιγράμματος της κάτοψης του πύργου μετακινήθηκαν λίθοι που είχαν καταρρεύσει στο παρελθόν και ανήκουν στον πύργο. Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν οι ανασυρμένοι λίθοι εν σειρά για μελλοντική αναστήλωση, μετά την καταγραφή τους και απόπειρα ταύτισης ως προς την αρχική τους θέση. Τέλος στον χώρο προβλέπεται να τοποθετηθούν δύο πινακίδες πληροφόρησης των επισκεπτών. Το έργο Στο πλαίσιο του έργου: 'Στερέωση - Ανάκτηση επιλεγμένων Πύργων των Ελληνιστικών Τειχών της Αρχαίας Πολυρρήνιας Ν. Χανίων' (ΠΕΠ ΚΡΗΤΗΣ- ΕΣΠΑ 2007-2013) πραγματοποιήθηκαν, από την ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, εργασίες αναστήλωσης τμημάτων της οχύρωσης για την ανάδειξη της αρχαίας Πολυρρήνιας. Ξεκίνησε στις 1-12-2010 με ημερομηνία ολοκλήρωσης στις 31-07-2013 και προϋπολογισμό: 300.000. Επιβλέποντες της ΚΕ΄ ΕΠΚΑ: Γιάννης Χριστοδουλάκος, αρχιτέκτονας μηχανικός - Σταυρούλα Μαρκουλάκη, αρχαιολόγος - Μαρία Σκόρδου, αρχαιολόγος. Ομάδα εργασίας: Δήμητρα Γούλα, αρχαιολόγος, Σοφία Λούσα, αρχιτέκτονας μηχανικός, Βασιλική Κοντογιάννη, συντηρήτρια. Εργατοτεχνικό προσωπικό: Νικ. Γριμπαουλάκης, Μιχ. Θεοδωρογλάκης, Απ. Μπουτζουκάκης, Αντ. Πατεράκης.