https://www.haniotika-nea.gr/mia-diaforetiki-matia-sto-sfakiano-spiti/
Μνήμες από τα χρόνια της οκάς: Όταν οι Χανιώτες πλήρωναν με ελαιόλαδο
«Φόρος λειτουργίας καταστημάτων», «φόρος κυκλοφορίας οχημάτων», «ανταλλαγή ιματισμού και εξοπλισμού» όλα… «πληρωτέα με οκάδες ελαίου». Τελευταίοι μήνες του 1944 – πρώτοι μήνες του 1945, στον νομό Χανίων από τη Γεωργιούπολη μέχρι τα Νωπήγεια έχουν συγκεντρωθεί τα ναζιστικά στρατεύματα που δεν πρόλαβαν να αποχωρήσουν.
Πλέον τα δεδομένα έχουν αλλάξει για τους κατακτητές καθώς παρότι έχουν συγκεντρώσει μεγάλες ποσότητες τροφίμων, αυτά δεν φτάνουν να θρέψουν τους 9.000 Γερμανούς και 4.000 Ιταλούς. Η ανέχεια που μάστιζε τον ντόπιο πληθυσμό εξαιτίας των κατακτητών έχει αρχίσει να καταλαμβάνει και τους ίδιους που δεν μπορούν να ανεφοδιαστούν όπως πριν. Έτσι συστήνουν μια άτυπη “Τράπεζα ελαιολάδου” στην οποία συγκεντρώνουν ελαιόλαδο – σε οκάδες τιμή μέτρησης της εποχής που ισούται με 1280 σημερινά γραμμάρια η μια οκά – τόσο από την ελεύθερη όσο και την κατεχόμενη περιοχή. Η συγκέντρωση γίνεται είτε με φόρους στα καταστήματα και στις παράγκες που λειτουργούν για τη διάθεση προϊόντων αλλά και στα οχήματα. Μάλιστα οι κατακτητές δεν διστάζουν να ανταλλάξουν ιματισμό που είχαν στην κατοχή τους αλλά και οχήματα και άλλο εξοπλισμό προκειμένου να πληρωθούν με “ελαιόλαδο” το οποίο με τη σειρά τους ανταλλάσσουν με σιτάρι και άλλα βασικά προϊόντα.
«Εμείς μέναμε στη Σπλάντζια και θυμάμαι χαρακτηριστικά πως είχαν συγκεντρώσει και εγώ δεν ξέρω πόσα αυτοκίνητα στην αυλή του 1ου Γυμνασίου και τα πουλούσαν. Τα πουλούσαν τρόπος του λέγειν τα αντάλλασσαν με λάδι κυρίως» θυμάται ο κ. Μανώλης Μυλωνάς, που 90 ετών σήμερα ήταν τότε 14 χρονών και έχει καλή αντίληψη των γεγονότων της εποχής.
Ο συνομιλητής μας θυμάται πως «πολλοί από τα χωριά έρχονταν έδιναν λάδι και έπαιρναν κυρίως οχήματα τα οποία στη συνέχεια μετέτρεπαν σε λεωφορεία, σε φορτηγά για να κάνουν μεταφορές. Η ανταλλαγή γίνονταν και στο Ωδείο αλλά κυρίως θυμάμαι την αυλή του 1ου Γυμνασίου.»
Κάτι άλλο που επίσης θυμάται ο κ. Μυλωνάς ήταν η καταστροφή των όπλων και των πυρομαχικών από τους ναζί όταν πλησίαζε το τέλος της κατοχής. «Είχε λήξει ο πόλεμος, και μόνο εδώ στα Χανιά υπήρχαν ακόμα Γερμανοί και οπλισμένοι κανονικά! Τα είχαν βρει με τους Άγγλους τότε ώστε να μην κατέβουν στην πόλη οι αντάρτες του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και στη συνέχεια οι Γερμανοί κατέστρεφαν τα πυρομαχικά προς τη μεριά του Πλατανιά κυρίως, έριχναν μέσα στη νύχτα τα πυροβόλα στη θάλασσα και προκαλούσαν εκρήξεις, ο κόσμος έφεγγε ! Στα Νεροκούρου επίσης θυμάται από κάτω υπήρχαν εκατοντάδες μοτοσυκλέτες γερμανικές. Αυτά τα θυμάμαι πολύ καλά».
Το κλίμα της εποχής περιγράφει παραστατικά η εφημερίδα “Παρατηρητής” η μοναδική που κυκλοφορούσε την εποχή εκείνη και η οποία φυσικά μετέδιδε αποκλειστικά τις ειδήσεις των κατακτητών. Χάρις στην πολύτιμη συνδρομή του προσωπικού του “Ιστορικού Αρχείου Κρήτης” αναζητήσαμε χαρακτηριστικά δημοσιεύματα της εποχής…
Φόρος ελαίου για καταστήματα και μαγαζιά
Προκειμένου να συγκεντρώσουν όσο περισσότερο λάδι για τις ανάγκες τους οι ναζί επιβάλλουν μια σειρά από φόρους. Όπως δείχνουν οι ανακοινώσεις του “Κραις Κομμαντάντ” στις 31- 12 – 1944 στον “Παρατηρητή” επιβάλλεται από 1- 1 – 1945 “φόρος άδειας κυκλοφορίας” για τους κατόχους δημοσίας συγκοινωνίας οχημάτων. Ο φόρος πληρώνεται σε λάδι και για μοτοσυκλέτες είναι 3 οκάδες, για τα ΙΧ 5 οκάδες, για τα φορτηγά μέχρι 2 τόννων 4 οκάδες, για τα φορτηγά άνω των 2 τόννων 5 οκάδες, για τα λεωφορεία 6 οκάδες, για άλλα μηχανήματα έλξεως 4 οκάδες. “Ο φόρος θα πληρώνεται κατά την παράδοση της άδειας κυκλοφορίας εις την αποθήκη της “Κοντινεντάλεν ελ. Α.Ε. Χανια” εις το γκαράζ των “Ολυμπίων” εις ελαιόλαδον βαθμού καθαρότητας όχι περισσότερων των 12-14 ο)ο. Ο φόρος αντί ελαίου δύναται επίσης να πληρωθεί δια σάπωνος ή σιγαρέττων αναλόγως των καθορισμένων διατιμήσεων Η μη πληρωμή του φόρου αδείας κυκλοφορίας των εν λόγω οχημάτων συνεπαγέται την μη περαιτέρω διάεθση υπό την αρμόδιας υπηρεσίας της “Κράις Κομμαντατούρ” της άδειας κυκλοφορίας και την ακινησία των μέχρι πληρωμής του φόρου” λέει το δημοσίευμα σημειώνοντας πως οι παραβάτες θα τιμωρούνται.
Ανάλογη απόφαση που δημοσιεύεται λίγες ημέρες μετά στον “Παρατηρητή” ορίζει τους φόρους για τα καταστήματα που όλοι πληρώνονται σε οκάδες ελαιόλαδου. Οι φόροι αφορούν μαγαζιά κανονικά, παραπήγματα, θέσεις πωλήσεως κα.
Η Λαϊκή Επιτροπή Επισιτισμού
Οι αντιστασιακές οργανώσεις των Χανίων (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ΕΟΚ) μαζί με τον γενικό διοικητή Κρήτης, επίσκοπο Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελο Ξηρουχάκη το φθινόπωρο του 1944 συστήνουν την Λ.Ε.Ε.Χ. (Λαϊκή Επιτροπή Επισιτισμού Χανίων) που αναλαμβάνει να βρει τρόφιμα για τον πληθυσμό στην κατεχόμενη περιοχή. Είτε με εράνους, είτε με ανταλλαγές, είτε μερικές φορές με βίαια απαλλοτρίωση τροφίμων από σπίτια “εχόντων” η επιτροπή συγκεντρώνει ότι μπορεί, ενίοτε το ανταλλάσσει όπως βλέπουμε στο συγκεκριμένο δημοσίευμα.
Ρεύμα και νερό
Από την 1η του Φεβρουαρίου του 1945 τα στρατεύματα κατοχής ορίζουν πως οι λογαριασμοί για ηλεκτρισμό, νερό, θέρμανση μπορούν να πληρωθούν με διατακτικές ελαίου (ο πολίτης έδινε λάδι και έπαιρνε τη διατακτική από τις αρχές κατοχής και με αυτή μπορούσε να πληρώσει λογαριασμούς ή να κάνει αγορές). .
Ρούχα αντί για λάδι!
Είδη ιματισμού ανταλλάσσει ο στρατός κατοχής δείχνοντας… μεγαλοκαρδία “διά να δοθή εις τον άπορον πληθυσμόν ευκαιρία να εφοδιασθεί με είδη ιματισμού” λέει η διαταγή της στρατιωτικής διοίκησης. Οι κατακτητές φυσικά ενδιαφέρονται μόνο να πάρουν ελαιόλαδο. Για το σκοπό αυτό όπως αναφέρει η ανακοίνωση της στρατιωτικής διοίκησης πωλούνται κινητήρες αυτοκινήτων, λάστιχα, ανταλλακτικά ενώ δεκτά εκτός του ελαιόλαδου είναι και τα σαπούνια.
Οι κρεοπώλεις
Σε ανακοίνωση της η Επιτροπή Κρεοπωλών Χανίων τονίζει πως για τις ημέρες των εορτών των Χριστουγέννων συμφωνήθηκε η μια οκά κρέατος να πουλιέται στην τιμή των τριών οκάδων ελαιόλαδου.
“Παρατηρητής”… τιμή 4 τσιγάρα!
Με τα χρήματα να έχουν χάσει εντελώς την αξία τους λόγω του καλπάζοντος πληθωρισμού τα πάντα πουλιούνται και αγοράζονται σε είδη. Βασική μονάδα το λάδι, τα άλλα τρόφιμα και τα τσιγάρα. Χαρακτηριστικά ο “Παρατηρητής” πουλιέται στην τιμή των 4 τσιγάρων.”.
Αμοιβή 10 οκάδες λάδι για μία γαϊδάρα!
Όλες οι πληρωμές γίνονται με λάδι, το ίδιο και οι αμοιβές. Χαρακτηριστική η αγγελία στον “Παρατηρητή” για ένα θηλυκό γάιδαρο που χάθηκε στην περιοχή του Μακρύ Τοίχου. Ο ιδιοκτήτης αφού δίνει στοιχεία της αναζητούμενης γαϊδάρας “ανάστημα μέτριον, τρίχα μαύρη, ασπρομύτα, οι μαστοί της άσπροι” , αναφέρει που μπορεί να παραδοθεί το ζωντανό από αυτόν που θα την βρει (φανοποιείο Ιωσήφ Νευραδάκη Χ. Επισκόπου) και σημειώνει πως θα δοθεί αμοιβή 10 οκάδες ελαιολάδου!”.
Ατμόπλοια έρχονται…
Σανίδα σωτηρίας για τον τοπικό πληθυσμό ώστε να γλιτώσει από την πείνα ήταν η βοήθεια από το “Ερυθρό Σταυρό” που ξεκίνησε πιο έντονα στις αρχές του ΄45. Στο σχετικό φύλλο του “Παρατηρητή” διαβάζουμε για την άφιξη του Σουηδικού ατμόπλοιου “Φένρις” με φορτίο τροφίμων προελεύσεως του Ερυθρού Σταυρού από το Γιβραλτάρ. “Ως ήδη ανεκοινώθη, το “Φένρις” κομίζει πλέον των 2.000 τόνων τρόφιμα αποκλειστικώς διά τον πληθυσμό Χανίων” αναφέρει το δημοσίευμα. Επίσης ενημερώνει πως “δια του ιστιοφόρου “Ειρήνη” αφίχθησαν τα κάτωθι είδη του Ερυθρού Σταυρού. Πληγούρι 3.180 οκάδες, συμιγδάλι 2.340, ζάχαρις 4.800, μακαρόνια 7.889”.
